موديل النفس الفرويدى

موديل النفس الفرويدى - Das Strukturmodell der Psyche - هو موديل عمله عالم النفس التحليلى سيجموند فرويد فى سنة 1920 لتوضيح النسق النفسى للانسان. فرويد قسم الموديل لتلت مستويات هى " الشعور Bewusstes " و " قبل الشعور Vorbewusstes " و " اللاشعور Unbewusstes " و حط فيهم تلت عناصر هما " الهي das Es " ، و " الأنا das Ich " ، و " الأنا العليا das Über-Ich " ( بالإنجليزى : Id , ego , super-ego )

فرويد وضح إن " الأنا das Ich " هو العنصر الوحيد اللى بيبان فى العقل الواعى ( الشعور ) بتاع الانسان و فى تصرفاته و سلوكه ، لكن " الهي das Es " و " الأنا العليا das Über-Ich " موجودين فى اللاشعور ( das Unbewusstes ) بتاع الشخص ، و بيأثروا على تصرفات الانسان و شخصيته. فرويد بالطريقه دى حاول اثبات امكانية عمل تحليل لنفسية الانسان و شرح مفاهيم الشعور و اللاشعور فى السايكولوجيا.

الهي

ايس Es كلمه المانى معناها بالانجليزى " it " و باللاتينى " id " و اتعربت بكلمة " هى " او " هو ". الكلمه اللاتينى id (ايد) هى المصطلح اللى اتعارف عليه فى الانجليزى لشرح النظريات الفرويديه.

الهي او الهو (das Es) حسب شرح فرويد ليه, هو الجزء المش ظاهر فى نفس الانسان و الجزء اللى مش منظم و الخفى فى الشخصيه و هو حاجه ثابته و اساسيه فى شخصية كل واحد و بيفضل موجود مهما حصل ، و انه بيتصرف حسب مبدأ المتعه ، و بيحاول بكل الطرق انه يبعد عن التوتر و القلق و اى حاجه ممكن تضايق الانسان. الهي كمان هو المسئول عن اساسيات الانسان زى الاكل و الشرب و الجنس و بقية الحاجات الاساسيه اللى الانسان بيحتاجها ، و فى سبيل تحقيق الرغبات و المطالب بيستخدم كل الوسايل المتاحة و مابيلتزمش بعقيده او بقانون و بيبقى انانى و معندهوش منطق ولا عقل و مدفوع بس برغباته وعايز يحقق اللى عايزه بأى طريقه و خلاص ومين غير مايلتزم لا بقوانين ولا بـأى مانع اخلاقى او اجتماعى و مش بيقبل اى رفض تحت اى حجه لمطالب ليه و بيعتبر المحرك الاساسى الليبيدو ( الطاقه الجنسيه). فرويد قسم الإيد لتصنيفين " حياة و موت" و ان زى ما الهي كالمسئول على الرغبات الاساسيه للواحد اللى بتساعده على الحياة و انه يعيش, هو كمان مسئول على الموت زى ما قال عليه "ثانتوس" هو بيبقى الجزء من اللاوعى اللى بيخلى الانسان, تحت ظروف معينه, انه يتمنى انه يموت عشان يخلص من مشاكله و همومه, و لاحظ فرويد ان للهي طرق مختلفه عشان يتخلص من مشاكله و الهروب من الواقع اللى هو فيه, زى احلام يقظه و العنف او الموت عشان يهرب من مشاكله, عشان لما الواحد بيتمنى الموت بيبقى هدفه السلام و انه يخلص من مشاكله, اللى مش عارف او مش عايز يواجها.

الأنا العليا

الأنا العليا (das Über-Ich) بيتسمى بالانجليزى " super-ego ". حسب شرح فرويد ليه هو الجزء اللى دايما بيحاول يوصل للكمال,و زيه زى الأنا هو الجزء المنظم العاقل و الشبه واضح من الشخصيه, بس بالرغم انه واضح شويه بس مش واضح اوى و فيه جزء فى لاشعور فى عقل الانسان.السوپر ايجو عاقل جدا و بيقف دايما قصاد الهي و بيرفض تحقيق مطالب الانسان تحت اى مبرر و بأى وسيلة و بيشوف ان لازم الوسيلة تبقى شريفه و متجرحش كبرياء و عزة نفس الواحد و دايما بيلتزم بالقوانين و احترام كبير للعقائد و الاخلاق. فرويد قسم الانا العليا لجزئين, واحد بيبقى ضمير الواحد, و بينبه الواحد على انه مينفذش رغبات الهي اللى بتكون فى تنفيذها مخالفة للقانون او بتقلل منه و بتخلى منظره وحش و همجى و بيستخدم الشعور بالذنب, اللى بيبقى نتيجة صراع جواه الواحد ما بين رغبات الid المكبوته و ضمير الانا العليا. الأنا العليا , غير انه مسئول على الشعور بالذنب, كمان مسئول على احساس الواحد بالصح و الغلط و كمان اللى بيخلى الواحد يتصرف بطريقة مقبولة فى المجتمع, بحيث انه يبقى جزء متقبل من المجتمع ده.

الأنا

الأنا (das Ich) بيتسمى بالإنجليزى ego. حسب شرح فرويد ليه, هو الجزء المنظم العاقل و الشبه واضح من الشخصيه و بيحاول انه يرضى رغبات الهي بحيث انه كمان يرضى فى نفس الوقت اوامر الأنا العليا. الشعور بيبقى فى الأنا بالرغم انه فيه جزء موجود فى الاشعور, الأنا بيحاول انه ينظم افكار الواحد و يخليها منطقيه هى و بقية الافكار و الحاجات اللى حوالين الانسان. الأنا بيظهر كنتيجة لصراع ما بين الهي و الأنا العليا و بيحل المشكلة او الوضع اللى الواحد فيه زى ما الهي عايز و بيرضى و بيلتزم بقوانين الأنا العليا.

مثال

لو افترضنا ان فيه ابن اتعرض للزعيق و دخل فى خناقه مع ابوه لسبب معين, فى الحالة دى الهي حيطلع رغبة فى لاشعور الشخص بإنه يستخدم العنف و انه يزعق و يتخانق, وممكن توصل لحد العنف الجسدى و الضرب, عشان يتخلص من التوتر و المشكلة اللى اتسببت ان الاب بيتخانق مع الابن, فى نفس الوقت الأنا العليا حيرفض ده جامد و يستخدم ضمير الواحد, و الاحساس بالذنب اللى حيجى للواحد بعد ما ينفذ رغبات الهي و ان نظرة المجتمع ليه, لو ضرب والده, حتبقى وحشة جدا و حيقع من نظر الناس اللى مش حتتقبل الموضوع دا ابدا و احتمال كبير ان لو عمل زى ما الهي عايز تحصل مشاكل اكبر ليه , بس الأنا العليا مش بيقدم حل للخروج من المشكلة بس بيعارض وسيلة الهي للخروج من المشكلة. كنتيجة للافكار العكس بعض من الهي و الأنا العليا , بيطلع الأنا و بيجيب حل وسط لافكار الاتنين, كحل للخروج من المشكلة, بياخد قرار انه يعتذر لوالده على اللى عمله, و يحاول انه يرضيه بشكل مناسب و محترم. و بكدا يكون رضى الهي و طلع من المشكلة و اتخلص من التوتر, و فى نفس الوقت سمع كلام الأنا العليا و رفض افكار الهي عشان يحل المشكله.

شوف كمان

المصطلح الألمانى	بالعربى	بالفرنساوى	بالإنجليزى
das Es	الهي او الهو	le Ça	*Id
das Ich	الأنا	le Moi	*ego
das Über-Ich	الأنا العليا	le Surmoi	*super-ego
Bewusstes	الشعور	conscience	conscience
Vorbewusstes	قبل الشعور	Préconscience	preconscious
Unbewusstes	اللاشعور	Inconscience	unconscious

(*) من اللاتينى