تخن

التخن هوه المرض اللى بيحصل فيها تكدس للدهون فى الجسم بالحد اللى يضر الصحه . ودليلها اسمه ( مؤشر كتله الجسم BMI ) وحدة قياسها واللي بيكون اكتر من 30 كيلوجم/متر مربع ( فى حاله التخن ). اما فى حاله زياده الوزن ( مش التخن الشديد ) فبيكون 25 كجم/متر مربع او زياده .

تخن
معلومات عامه
اختصاص طبى	علم الغدد الصم
الاداره
ادويه	اورليستات

صوره توضيحيه لراجل عادي ومليان وتخين

زياده الوزن غالباً ترافقه امراض وخصوصا امراض القلب والاوعيه الدمويه , مرض السكر النوع التاني ( اللى مبياخدوش انسولين ) , توقف النفس وقت النوم , انواع معينه من السرطانات , التهاب المفاصل وكنتيجه لكده فالتخن بيقلل معدلات الحياه . العلاج الاولاني هوا الريجييم وعمل مجهود لكن لو فشل بيبقي الحل فى ادويه التخسيس ولو فشلت يبيبقي الحل فى الجراحه .

زياده الاكل اللى فيه كالوريز ( سعرات ) كتير مع قله الحركه وان الشخص يكون عنده ميول وراثيه للتخن بتعتبر اغلب اسباب التخن مع حالات محدوده بيكون سببها مرض وراثي او سبب طبي او مرض نفسي .

وبسبب ان التخن بقا واحد من اسباب الوفاه واللي بيحاولوا يقللوها ولان عدد الكبار والاطفال التخان بيزيدوا علي مستوي العالم , بدا المسئولين يوضحوا انها واحده من اكبر المشاكل الطبيه العامه فى القرن الواحد والعشرين . الفكره عن التخن عند الغربيين انه حاجه مش طبيعيه لكن كان فيه مجتمعات زمان ( ولسه فيه شويه مناطق فى افريقيا ) بتبص للتخن علي انه علامه من علامات الغني والخصوبه .

تقسيمات

التخن هوه زياده كتله ( الدهن ) فى الجسم ولانه فى الحياه العمليه صعب اننا نقدر نحدد ده فعشان كده اتعمل مقياس تاني اسمه مؤشر كتله الجسم body mass index واختصارا BMI ( بي ام اى ), لكن فى حالات تانيه زي حالات وجود كرش بنحتاج نقيس محيط الوسط , وكمان لانه وجود التخن مرتبط بمخاطر مرضيه عشان كده لازم ساعات نقيسه فى نفس السياق الطبي ده .

مؤشر كتله الجسم BMI

BMI	تصنيف
اقل من 18.5	رفيع
18.5–24.9	وزن عادي
25.0–29.9	وزن زياده
30.0–34.9	تخين درجه اولي
35.0–39.9	تخين درجه تانيه
فوق 40.0	تخين درجه تالته

اختصار لBody mass index ودا اكتر طرق القياس المشهوره والمنتشره . بدا تطويره فى القرن التسعتاشر فى بلجيكا وبيعتبر مقياس دقيق خصوصا فى اغلب الكبار لكنه مش دقيق بالنسبه للاعبين كمال الاجسام والستات الحوامل واللي وزنهم بيكون مختلف .

بيتقاس باننا نقسم وزن الشخص علي مربع طوله ( وزن الجسم / مربع الطول )

$BMI=kilograms/meters^{2}$

قامت منظمه الصحه العالميه سنة 1997 بعمل الجدول اللى علي الشمال ودا ب يوضح ال BMI مع التصنيف واتنشر سنه 2002 .

بعد كده حصل شويه تعديلات عليه وقسموا التخن الدرجه التالته ل3 تقسيمات

• فوق 40 تخن خطير .
• 40 - 49.9 تخن مرضي .
• اكتر من 50 يبقي تخن سوبر .

راجل تخين وال BMI عنده يساوي 46 (وزنه 146 كيلو وطوله 177 سم ( 1.77 متر )

فيه شويه دول زي اليابان بتقيس التخن بال بي ام اى BMI لما يكون اكتر من 25 .اما الصين فبيعتبروا الشخص تخين لما يكون BMI اكتر من 28 .

• امثله : واحد وزنه 70 كيلوجم وطوله 160 سم ( 1.6 م ) هيبقي المؤشر بتاعه = 70/(1.6*1.6) يعني 27.3 ودا وزنه عادي .

واحده وزنها 90 كيلوجم وطولها 165 سم هيبقي مؤشرها = 90/(1.65*1.65 ) يعني 33 ودي تبقي تحينه درجه اولي .

لاحظ اننا بنقصد الوزن من غير هدوم .

محيط الوسط

ودا بنقيس بيه الكرش .

ودا بيختلف بين الرجاله والستات , يعني فى الرجاله لو محيط الوسط اكتر من 102 بيعتبر الشخص ده مكرش اما فى الستات فمحيط الوسط فوق 88 بتعتبر الست دي عندها كرش .

وفيه معدل تاني مرتبط بيه وهو 'معدل محيط الوسط/محيط الحوض' وبيعتبر الراجل تخين ( مكرش ) لو كان زياده عن 0.9 واكتر من 0.85 للستات .

فى الحالات اللى بيكون عندها كروش ( حسب المعادله اللى فوق ) و BMI بتاعها اقل من 35 ( حسب المعادله فوق ) بتكون مرتبطه بمشاكل صحيه حتي من غير ما نبص لدهن الجسم ككل وبتكون مرتبطه ارتباط قوي بامراض فى القلب والاوعيه الدمويه . فيه دراسه اتعملت علي 150 الف شخص وقالوا فيها انه غالبن حالات الكرش بتكون مرتبطه بمشاكل فى الميتابوليزم (زي امراض القلب والسكر ) اكتر من ارتباطها بال بي ام اى . وحتي الستات اللى عندهم بطن ( كرش ) بيتعرضوا لنفس مشاكل الرجاله .وعموما اللى عنده بي ام اى اكتر من 35 بيكون غالبن كمان عنده كرش ( بطن ) .

نسبه دهن الجسم

نسبه الدهن فى الجسم بتعبر عن الدهن الكلي اللى فى الجسم بالبرسنتج % من كل وزن الجسم . ودلوقتي بقا معروف ان نسبه اكتر من 25% دهن فى جسم الراجل و اكتر من 33% من جسم الست بيعتبر تخن .

طريقه حساب نسبه الدهن فى الجسم بتيجي من المعادله الجايه اللى بتعتمد علي ال بي م اى BMI .

نسبه دهن الجسم % = (بي ام اى *1.2)+(العمر*0.23)-5.4-(10.8*النوع)

النوع لو راجل بنحط 1 , ولو ست بنحط زيرو .

المعادله بتراعي ان الست بيكون عندها نسبه 10% دهن زياده عن الراجل لل بي ام اى BMI . وكمان بتراعي زياده الدهن مع السن حتي لو الوزن فضل ثابت . دقه النتايج 4% بس . لكن المحاولات المباشره لتحديد الدهن فى الجسم غاليه وصعبه . لكن اكتر الطرق دقه هى بوزن الشخص تحت المايه والوزن ده بيسموه ( وزن مائي ثابت hydrostatic weighing ) . دا غير طريقتين بوساط كانو بيستخدموهم زمان . الاولانيه انهم ياخدوا حىته من الجلد ويشوفوا سماكه الدهن تحتها وبيسموها skinfold test . والطريقه التانيه واسمها bioelectrical impedance analysis ودي عن طريق التيار الكهربى لكن ال بي ام اى طغي عليها . والطريقتين دول عمومن معادوش بيستخدموا خالص . الطرق الدقيقه الموجود بيتستخدم غالبا فى الابحاث زي الرنين المغناطيسيMRI واشعه اكس من نوع (DEXA) والاشعه المقطعيه CT . والطرق دي بتدي نتايج دقيقه لكنها مكلفه وصعبه بالنسبه للتخان لان مقاييس الاجهزه لسه مش كافيه .

المخاطر والامراض

وجود مخاطر او امراض برضه بيستخدموا لتحديد مدي اهميه علاج التخن يعني وجود امراض القلب والاوعيه الدمويه او السكر ( النوع التاني ) او توقف النفس ساعه النوم بيدل علي مدي خطوره التخن ومدي اهميه البدايه فى علاجه . مش بس دول كمان فيه التدخين وعلو الضغط والسن وتاريخ العيله بيعتبروا مخاطر مع التخن واللي ممكن يكونوا سبب مهم لبدايه العلاج .

تخن الاطفال

اطفال تخان بدرجات مختلفه

الصفحه الرئيسيه تخن الاطفال

المدي بتاع ال بي ام اى BMI بيختلف حسب نوع وسن الطفل . التخن فى الاطفال والمراهقين بيتحسب عن طريق ال بي ام اى برسم بياني ودي طريقه من 1963 لحد 1994 ومش متحدثه . زياده تخن الاطفال علي مستوي العالم فى القرن الواحد والعشرين وكمان زياده المعدلات فى دول العالم بقت ملفته للانتباه يعني فى عيال كانادا زادت من 11% فى التمنينات ل30% فى التسعينيات والمعدلات زادت من 4% ل14% فى برازيل .

وزي اى تخن تاني فيه اسباب خلت التخن فى الاطفال يزيد . اهمها تغييرات الاكل و قله الحركه عشان كده بيكون العلاج فى الاطفال بتغيير ستايل حياتهم وخصوصن ان العلاجات مش معتمده - خالص- فى السن ده .

اضرار صحيه

خطر الوفاه

التخن بقا من الاسباب الزياده فى الوقت الحالي لموت البشر ( وان كانت من الاسباب اللى ممكن منعها ) . وفيه دراسات امريكيه واروبيه مترجحه بتقول ان مخاطر الوفاه بتختلف حسب ال بي ام اى BMI . ولقيوا ان اقل خطر بيكون من بي ام اى من 21-24 ( لغير المدخنين ) ومن 24-27 للمدخنين الجداد وبعد كده بتزيد المخاطر مع زياده ال بي ام اى او التدخين . كمان التخن بيزود مخاطر الوفاه عند المدخنين القدام والجداد وحتي اللى عمرهم ما دخنوا . كمان لو ال بي ام اى اكتر من 32 فدا بيضاعف الخطر . مش بس كدا دا فيه تقدير ان عدد وفيات التخن فى امريكا اكتر من 111,909 ولحد 365,000 وفاه فى السنه . التخن بيقلل توقعات معدل الحياه من 6- 7 سنين ولو التخن مرضي ( بي ام اى اكبر من 40 ) فدا بيقلل توقعات الحياه 20 سنه للرجاله و 5 للستات .

مخاطر مرضيه

فيه امراض كتير بنلاقيها غالبن مع التخن زي السكر النوع التاني ( اللى مبياخدوش انسولين ) , علو الضغط , زياده الكوليسترول والتراي جليسريد( نوع من دهون الدم ) .

التخن مرتبط بطريقه - مباشره او غير مباشره(اكل مش صحي او كتر القعده) بمشاكل مرضيه اهمها السكر النوع التاني . زياده الوزن ورا 64% من حالات السكر فى الرجاله و 77% من الستات .

ولو حبينا نقسم العواقب المرضيه دي حسب نوع السمنه فهيبقي زياده كتله الدهن فى الجسم مسئول عن ( وجع المفاصل وخصوصا الروكب , توقف او كرشه نفس ساعه النوم , تأليس وسخريه من المجتمع ) . اما لو حسبناها من ناحيه زياده عدد خلايا الدهن فدا مسئول عن ( السكر , السرطان , امراض القلب والاوعيه الدمويه , الكبد الدهني non-alcoholic fatty liver disease ) . زياده الدهن فى الجسم بتخلي استجابه الخلايا للانسولين قليله و اللى بتأدي بعد كده لمقاومه الانسولين ( مقاومه الانسولين يعني الخلايا مش بتسمح ليه انه يقوم بدوره فيها بشكل مناسب ) . دا غير ان زياده الدهن بيزود مخاطر الجلطات .

المخاطر المرضيه مع التخن

تخصص	مخاطر	تخصص	مخاطر
القب والاوعيه الدمويه	الذبحه الصدريه مرض القلب علو الضغط زياده الكوليسترول جلطات الرجل والرئه	جلديه	خطوط ( شد )الجلد stretch marks بقع بنيه ع الجلد acanthosis nigricans انسداد ليمفاوي Lymphedema التهاب خلايا النسيج الضام cellulitis طلوع شعر فى الجسم التهاب وحساسيه فى تنيات الجلد Intertrigo
الغدد والجهاز التناسلي	مرض السكر تبويض متعدد فى المبيض polycystic ovarian syndrome مشاكل الدوره الشهريه العقم مشاكل وقت الحمل عيوب خلقيه موت الاجنه فى الرحم	الجهاز الهضمي	الارتجاع الكبد الدهني حصوات المراره الفتاء
الجهاز العصبي	السكته الدماغيه تنميل الرجل Meralgia paraesthetica صداع خدلان الرست ( مرض كربل طنل Carpal tunnel syndrome ) النسيان علو ضغط دم الكرانيال فى المخ idiopathic intracranial hypertension	الاورام	الثدي والرحم المرئ والقاولون والشرج الكبد والبنكرياس المعده والمراره البروستاتا والكلي المبيض بعض سرطانات الدم
نفسيه	الاكتئاب فى الستات المعايره والتأليس من المجتمع	الجهاز التنفسي	توقف النفس وقت النوم كرشه النفس الربو زياه المشاكل فى التخدير العام
العضم والمفاصل	النقرص بوطء الحركه وجع او التهاب المفاصل وجع الضهر ( من تحت )	الجهاز البولي والكلي	الضعف الجنسى احتباس البول فشل كلوي مزمن نقص فى كفاءه الاعضاء التناسليه ( الخصيه - الرحم )

تناقض

بالرغم من كل المحاذير الصحيه اللى فاتت . فيه شويه تجارب علي شويه جروبات من البشر قالت ان التخن ( زياده بي ام اى ) بيشتغل ضد الوفاه , وبداو يدونوا المعيار ده من 1999 وحاولوا يفسروه بان المريض ( خصوصا مريض القلب ِ) بيقدر يعافر نتيجه نقص وزنه بسبب المرض وبالتالي بيقدر يفضل عايش فتره اطول حتي لو بعد عمليه فى القلب .

التناقض ده مبيلغيش المشاكل الصحيه الكتير للتخن لكنه بيتكلم عن المعافره ساعه المرض للنجاه من الموت واللي لقيوا انها بتكون احسن عند التخان .

الاسباب

اغلب الابحاث متفقه ان كتر القعده مع كتر الاكل هما اكتر اسباب التخن . بس فيه بعض الحالات بيكون سبب كتر الاكل فيها وراثي او طبي او نفسي . وعموما زياده التخن ناتج من سهوله الحصول علي الاكل اللذيذ ودا بسبب ثقافه العربيات والالات اللى انتشرت وسهلت طرق الحصول علي الاكل . لكن حصل اعاده نظر فى 2006 وحددوا عشر اسباب تانيه مؤثره فى زياده الوزن فى الوقت الحالي (1)قله النوم (2)ماكولات بتأثر علي الغدد والميتابوليزم (3)نقص التغيير فى درجه الحراره المحيطه (4)نقص معدلات التدخين ( لان التدخين بيسد النفس ) (5)زياده استهلاك بعض الادويه اللى بتزود الوزن (6) زياده المجموعات العرقيه والعمريه اللى بتميل للتخن (7)الحمل المتأخر (8)تاثيرات رحميه وج بعديه (9)اختيار الطبيعه الايجابي للي عندهم BMI عالي (10)ميل التخان انهم يحبوا او يتجوزوا بعض .

خريطه الطاقه المتاحه فى الاكل 2001-2003 (سوعر/فرد/يوم).

  مفيش بيانات

  <1600

  1600–1800

  1800–2000

  2000–2200

  2200–2400

  2400–2600

  2600–2800

  2800–3000

  3000–3200

  3200–3400

  3400–3600

  >3600

الاكل

نظام الاكل بيختلف من منطقه لمنطقه وحتي مع الوقت. من اول السبعينيات للتسعينيات زاد متوسط السوعرات الحراريه ( كالوريز ) للفرد ود زاد فى كل العالم ماعدا اوروباالشرقيه . اعلي معدل هوا فى امريكا واللي وصل 3654 سوعر/فرد سنه 1996 . معدل الاوربييين فى نفس الفتره 3394 سوعر/فرد . فى الدول الناميه فى اسيا كان 2648 سوعر/فرد. وفي بعض افريقيا كان 2176 سوعر/فرد . المعدل الامريكى زاد فى 2002 ل3770 سوعر/فرد .وليك انك تلاحظ تاثير الحياه السهله مع التخن .

وبالرغم من انتشار دكاتره التغذيه فى المدارس والمعلومات اللى ماليه النت وعلي علب المنتجات فضلت مشكله زياده الاكل مشكله فى الواقع . فى الفتره من 1971–2000 زادت معدلات التخن فى امريكا من 14.5% ل30.9% وفي نفس الفتره زاد متوسط استهلاك السوعرات اللى استهلكها الافراد . بالنسبه للستات كان متوسط الزياده 335 سوعر يوميا(1542 سوعرات سنه 1971 و1877 سوعرات فى 2004). اما بالنسبه للرجاله ف كان متوسط الزياده 168 يوميا (2450 سوعرات سنه 1971 و2618سوعرات سنه 2004) اغلب الزياده دي جات من زياده استهلاك الكربوهيدرات ( النشويات ) اكتر من الدهون .اغلب الكربوهيدرات دي جايه من المشروبات المسكره واللي مسئوله عن 25% من السوعرات اليوميه للشباب الصغير فى امريكا .وبيتقال ان المشروبات المسكره دي هيا المسئول الاول عن زياده التخن فى العالم .

رسم بياني بيوضح زياده استهلاك الصودا ونقص استهلاك اللبن فى امريكا من 1947 ل2001

وكل ما المجتمعات بتعتمد اكتر علي الاكل اللى مليان طاقه او الوجبات السريعه fast-food بيخلي اللى بيبحثوا يربطوا بين الوجبات السريعه دي وزياده معدلات التخن . فى امريكا اتضاعف استهلاك الوجبات السريعه 3 مرات من 1997 ل1995 واتضاعف استهلاك السوعرات من الوجبات دي اربع مرات .

فى بدايه التمنينيات رفعت حكومه رونالد ريجان الموانع اللى كانت علي اعلانات الحلويات والوجبات السريعه للاطفال وبالتالي زادت الاعلانات عليها . وكمان السياسات الزراعيه واساليب المعالجه فى امريكا واوروبا خلت اسعار الاكل ترخص .كمان الدعم اللى اتقدم فى الولابات المتحده للصويا والدره والقمح خلي اسعار المواد الاساسيه دي تقلل اسعار الاكل بالمقارنه بالفواكه والخضار .

فى ادله بسيطه بتقول ان السبب فى التخن عند بعض التخان هوا بوطء الميتابوليزم (التفاعلات جوه الجسم) عندهم .

كتر القعده

ودي بتلعب دور مهم جدا فى التخن اللي حاصل الايام دي . على مستوى العالم فيه ميل للاعمال اللي فيها قعده وحركه قليله واللي كمان حصل معاها زياده فى ركوب العربيات والباصات دا غير استعمال الألات ومكن فى البيوت واللي بيقلل المجهود وكمان قله ممارسه الهوايات .

التخان عموما بيكونوا اقل حركه من السولام . فى كانادا 27% من الرجاله اللي حياتهم واعمالهم فيها قعده كتير بيكونوا تخان بعكس 19.6% من الرجاله النشيطين . كمان الاشخاص السولام بيكونوا اكتر قلق وحركه من التخان لحد لو اكلوا اكتر او اكل التخان اقل .

فى 2002 قدرت CDC ان 40% من الامريكان اسلوب حياتهم فيه كتر قعده ( مأنتخين ) . و 30% عندهم نشاط بس مش كافي . واقل من 30% بيقوموا بالنشاط الكافي . الميل لقله الحركه وكتر القعده راجع لاستعمال المكن فى اغلب الشغلانات ووسايل المواصلات المريحه وتوسع المدن .دراسه من الصين قالت ان زياده التمدن ( توسع المدن )وكتر الضواحي بيقلل استهلاك الطاقه 300-400 سوعر واستعمال العربيات بيقللها 200 سوعر ودا بسبب ان الشخص هيضطر يفضل قاعد مده اطول فى عربيته او فى الباص وبالتالي حركه اقل ووقت اقل فى تجهيز اكل صحي فى البيت . كمان زياده حالات توصيل الام او الاب لولادهم للمدارس , مثلا فى امريكا قلت نسبه الاطفال اللى بيروحوا المدارس مشي او راكبين بسكلته ل42% سنه 1969 ل16% سنه 2001 واللي عمل قله حركه بالتاكيد . كمان فيه دراسات كتير بتربط بين زياده اوقات الفرجه علي التلفزيون فى الكبار والاطفال وبين التخن . تحليل سنه 2008 لقي ان 63 دراسه من اصل 73 (86%) قالوا ان فيه علاقه اكيده بين الفرجه ع التلفزيونات والاعلام عمومن والتخن وخصوصن مع زياده وقت الفرجه .

فى بريطانيا المشي وركوب العجل قل من سنه 1975 واتحول الناس اكتر للعربيات . كان متوسط المسافه اللى بيمشيها المواطنين سنه 2005 تقريبن 317 كيلومتر فى السنه . واللي نزل 106 كيلو من سنه 1975 . ونفس المعدلات دي تقريبن فى امريكا واللي فى سنه 1983 كانت 9% من الرحلات مشي ودا قل ل7% فى 1990 .

الوراثه

رسمه لجون كارينو دو ميراندا لبنت تخينه وغالبن كان عندها مرض اسمه Prader-Willi syndrome

زي باقي الحالات الطبيه فالتخن بيكون نتيجه لعوامل وراثيه وعوامل بيئيه .الجينات بتتحكم فى الشهيه وكمان فى الميتابوليزم ( التفاعلات اللى جوه الجسم ) واللي ممكن يخلي الشخص ميال اكتر للتخن . فى 2006 41 من المواقع ربطوا بين التخن والجينات خصوصن فى وجود بيئه مناسبه .

شويه دراسات منها ربطت بين قولبه جين اسمه FTO ( الجين المسئول عن كتله الدهن واللي بيقلب لاكتر من شكل ) وكمان الجين NPC1 .

دراسه تانيه قالت ان 80% من اولاد التخان( لما يكون الراجل والست تخان ) بيكونوا هما كمان تخان . بالمقارنه ب 10% بس اطفال تخان من ابين سولام .

فيه بعض الامراض الواراثيه النادره بتعمل تخن (من الامراض دي Prader-Willi syndrome ودا مرض وراثي فى الجينات )وغيرها من الامراض الوارثيه .

مرض طبي/نفسي

شويه امراض وعلاجاتها ممكن تعمل تخن . من الامراض الطبيه دي ( بعض الامراض الوراثيه النادره زي Prader-Willi syndrome ) او بعض الامراض اللى بيكتسبها الانسان زي نقص السايروكثين ,مرض كشنج Cushing's syndrome (زياده الكورتيزون) , نقص هرمون النمو وامراض الاكل ( زي مرض الاكل الليلي ومرض الاكل بشراهه binge eating disorder ) . التخن مش معترف بيه كمرض نفسي .

بعض العلاجات ممكن تعمل تخن او زياده فى الوزن زي الانسولين ,سلفونايل يوريا (ادويه السكر النوع التاني زي دياميكرون واماريل وغيرها ) , ادوية ثايازوليدينز (ادويه سكر زي افانديا واكتوس ) , بعض ادويه الهلوسه والاكتئاب والكورتيزونات ,بعض ادويه الصرع ( فنتوين وفالبورات (ديباكين))و بيزوتايفين (موسيجور) وبعض حبوب منع الحمل الهرمونيه .

اسباب اجتماعيه/اقتصاديه

رغم ان العوامل الوراثيه مهمه فى فهم التخن لكنها مش بتقدر تشرح الزياده الدراماتيكيه اللى بتحصل فى مناطق معينه او فى العالم ككل . بالرغم انه من المقبول دلوقتي ان استهلاك سوعرات زياده مسئول عن الزيادات الفرديه , لكن النقله اللى حاصله فى الخطين دول علي مستوي المجتمع محل جدل . فيه دراسات بتقول ان دول هما السبب لكن فى دراسات تانيه بتقول ان الاسباب متنوعه .

علاقه ال بي ام اى BMI بين كلاسات المجتمع بتختلف . تحليل سنه 1989 لقي انه فى الدول المتقدمه الستات الهاي كلاس مش بيحبوا يظهروا تخان .لكنهم ملقيوش اختلاف فى الرجاله بين الكلاسات المختلفه .

فيه دراسات كتير بتبحث ف الموضوع ده وبيعتقدوا ان شعوب الدول المتقدمه الغنيه بيكونوا تحت ضغط كبير انهم يفضلوا رفيعين بسبب سهوله المعيشه وسهوله الاكل ووجود عربيات والات فى البيوت وقله الحركه وكمان فيه بعض المجتمعات عندها نظره كويسه للشخص المليان كل ده بيخلي فيه زياده فى التخان هناك .

التدخين ليه علاقه برضه علي وزن الشخص لانه بيسد النفس يعني اللى بيبطلوا تدخين بيزيدوا فى المتوسط 4.4 كيلوجرام للرجاله و 5.0 كيلو للستات علي مدي 10 سنين . لكن تغير معدل التدخين ملوش تاثير كبير علي التخن العام .

فى امريكا بيتقال ان زياده عدد الاطفال مسئول برضه عن زياده مخاطر الوزن ( للستات :7% لكل طفل , للرجاله : 4% لكل طفل )وحاولوا يفسروا ده بانه زياده الاطفال والاعتماد عليهم بيخلي حركه الام او الاب قليله .

نقص التغذيه فى الطفوله

فيه ايمان انو فى الدول الناميه بيكون نقص التغذيه فى الطفوله من اسباب التخن ودا بسبب ان الغدد بتشتغل بطريقه انها تحافظ وتخزن الدهن فى الجسم بشكل اكبر .

البكتيريا فلورا

ودي بكتيريا موجوده فى الامعاء وبتساعد فى الهضم , اكتشفوا انه فيه فروقات بين الشخص الرفيع والتخين فى البكتيريا دي لانها بتاثر فى الميتابوليزم ( تفاعلات جوه الجسم ) . والموضوع لسه بيتدرس .

علاجات التخن

الصفحه الرئيسيه علاجات التخن

العلاج الرئيسي للتخن بيعتمد اساسن علي الريجييم والمجهود الحركي . انظمه الريجييم ممكن تعمل تنزيل وزن فى فتره قليله لكن بتبقي المشكله هى فى المحافظه علي الوزن ده والريجييم بيعتمد علي اكل ب سوعرات حراريه قليله وتغيير فى نظام حياه الشخص مع شويه مجهود . فى العموم 20% بس من البشر هما اللى قدروا يحافظوا علي تنزيل وزنهم مده طويله . وبالتفصيل : 67% من البشر هما اللى قدروا ينزلوا من وزنهم 10% ويحافظوا عليه او يستمروا فى التنزيل فى سنه . متوسط الوزن النازل اللى اتحافظ عليه كان اكتر من 3 كيلوجم او 3% من كتله الجسم واللي ممكن يستمر ل5 سنين . تنزيل الوزن مفيد صحيا وخصوصن انه فيه دراسه بتتوقع انخفاض المشاكل المرضيه مع الريجييم .

افضل علاج للتخن هوا الجراحه لكن مخاطرهاالكتير وسعرها الغالي خلي العلما يتحمسوا انهم يدوروا علي علاجات جديده .

الريجييم

الصفحه الرئيسيه ريجييم

الريجييم بيعتمد انه يقلل وزن الجسم عن طريق الاكل ودا بيتقسم لاربع انواع : (1) ريجييم دهون قليله (2) ريجييم كربوهيدات قليله (3)ريجييم سوعرات قليله (4)ريجييم سوعرات قليله جدا . فيه تحليل قال انه مفيش فرق كبير بين اول تلات انواع من الريجييم (سوعرات قليله - دهون قليله - كربوهيدرات قليله ) واللي كان معدل تنزيلهم 2-4 كيلو فى كل الدراسات اللى اتحللت .

ريجييم دهون قليله

ودا بيعتمد علي تقليل اكل الدهون واللي بيحصل معاه نقص استهلاك السوعرات ( ولو انه مش بشكل متعمد ). فيه تحليل ل12 دراسه علي مدار 2-12 شهر قال ان الريجييم ده بينزل 3.2 كيلوجم مع اكل عادي .

ريجييم كربوهيدرات قليله

الاكل بيكون فيه اعتماد اكتر ع الدهون والبروتينات ( بالمقارنه ) ودا اكتر نوع ريجييم مشهور فى الجرايد لكنه مش متفضل من جمعيه القلب الامريكيه . مراجعه ل107 دراسه وجدت انه مفيش تنزيل وزن مع النوع ده من الريجييم الا لو قل معاه السوعرات الحراريه . وعمومن مفيش اثار جانبيه لنوع الريجييم ده حد اكتشفها .

ريجييم سوعرات قليله

ودا بيعتمد علي تنزل الطاقه من500-1000 سوعر حراري فى اليوم . واللي ممكن يعطينا نزول 0.5 كيلو فى الاسبوع . مؤسسات الصحه الوطنيه راجعت 34 تجربه عشان تشوف نتايج الريجييم ده وقالت انه ممكن يقلل كتله الجسم 8% فى 3-12 شهر .

ريجييم سوعرات قليله جدا

بيعتمد علي تنزيل 200-800 سوعر فى اليوم ( من الدهون والكربوهيدرات ومش البروتين ) .بيعتمد علي تجويع الجسم ومعدل تنزيله من 1.5-2.5 كجم . الريجييم ده مش مفضل للاستخدام العام لانه بيكون معاه اثار جانبيه زي ضعف العضلات وزياده احتمالات النقرص واضطرابات فى املاح الجسم ( من المشاكل الكبيره ) عشان كده لازم يتابع مع دكتور .

المجهود

الحركه بتستهلك طاقه بتيجي من الدهون والجيلايكوجين ( كربوهيدرات - جلوكوز ( متخزن فى الجسم )). ولان عضلات الرجل كبيره فالمشي والجري وركوب العجل هما احسن الطرق لحرق الدهون لان الجسم بيستخدمها كبنزين . الجري مش مفضل للي عندهم مشاكل فى الروكب وبتبقي السباحه احسن ليهم .

تحليل عملته Cochrane Collaboration ل43 تجربه لقو ان المجهود - لوحده - بيأدي لتنزيل محدود للوزن .مع الريجييم , الجمهود بيساهم فى تنزيل 1.0 كيلو زياده عن الريجييم لوحده . ولو المجهود زياده ممكن ينزل 1.5 كيلو . ورغم ان تاثيرات عمايل المجهود ع البشريه متواضعه , لكن الاكيد انه فيه علاقه طرديه بين ثبات نزول الوزن والمجهود المبذول وخصوصن لو كان مجهود شاق . علي مدار 20 اسبوع من التمارين العسكريه الاساسيه وبدون اى موانع اكل لقو ن المجندين الجداد بيقلوا 12.5 كيلوجم. ميزه المجهود هوا فى الحفاظ علي الوزن .

مراجعه نظاميه اكتشفت ان الناس اللى بيستعملوا عجل المشي ( الاجهزه الرياضيه اللى بعداد ) لمده 18 اسبوع فى المتوسط زاد نشاطهم 27% وقل ال بي ام اى BMI عندهم 0.38 .

فى مدينه بوجوتا فى كولومبيا بيقفلوا 113 كم من الطرق ( 70 ميل ) كل يوم حد وفي الاجازات عشان يشجعوا الناس ع الحركه .الطرق الفاضيه من العربيات واحده من طرق مكافحه الامراض المزمنه ومنها التخن .

ادويه

الصفحه الرئيسه ادويه التخسيس

صوره لعلبه زينيكال (اورليستات) وميريديا(سيبوترامين)

فيه دوايين بس متوافق عليهم من اداره الاغذيه والادويه الامريكيهFDA للاستخدام ع المدي الطويل هما اورليستات orlistat الاسم التجاري زينيكال Xenical من شركه روش ROCHE واللي بيقلل امتصاص الدهون من الامعاء عن طريق انه بيقلل انزيم اسمه ليبيز lipase. والدوا التاني هوا سيبوترامين sibutramine والاسم التجاري ميريديا Meridia من شركه ابوت Abbott واللي بيشتغل ع المخ ( بيزود شغل سيروتاينين و نورادرينالين و دوبامين ) وشغله قريب من شغل بعض ادويه الاكتئاب وبيجي من الدوا ده سده نفس .

فيه ادويه تانيه زي ريمونابانت Rimonabant الاسم التجاري اكومبليا Acomplia والدوا ده بيشتغل عكس الحشيش ( block ) لانهم اكتشفوا ان الحشاشين بيعانوا من حالات صوصوه فى البطن من الجوع . الدوا ده معتمد فى اوروبا لعلاج التخن لكنه لسه مش معتمد فى امريكا وكانادا بسبب انهم مش متاكدين من الامان بتاعه .

الوزن اللى بينزل مع الادويه دي بيعتبر متواضع واللي بيكون حوالى 2.9 كجم مع زينيكال , 4.2 كجم مع ميريديا و 4.9 كجم مع اكومبليا . زينيكال واكومبليا بيقللوا احتمالات مرض السكر والادويه التلاته ليهم شويه تاثير علي الكوليسترول . وع العموم فيه معلومات قليله عن تاثيرات العلاجات دي ع المدي الطويل علي تعقيدات و حصيلة التخن .

فيه ادويه اقل انتشارن فى استعمالها .بعضها حاصل علي موافقهFDA للاستعمال لفتره بسيطه واشهرهم Phendimetrazine التجاري (بونتريل Bontril)

فيه دوا كمان مشهور مع مرضي السكر اللى عندهم زياده فى الوزن وهوا ميتفورمين metformin تجاري جلوكوفاج Glucophage . بعض ادويه السكر بتعمل زياده فى الوزن ( زي دياميكرون واماريل ودوانيل ). ممكن مرضي السكر يحصلوا علي شويه نزول فى الوزن عن طريق دوا اكتئاب اسمه التجاري بروزاك Prozac (فلوكستين)وكمان زينيكال وميريديا لمده 12-57 اسبوع لكن الفوايد الصحيه من العلاجات دي ع المدي الطويله لسه مش واضحه .

فى ادويه تانيه مش معتمده او بتستخدم بطريقه غير شرعيه وكتير منها اتسحب م الاسواق زي Fenfluramine و dexfenfluramine ( اتسحب 1997 ) و Dexamphetamines نوع من الامفيتامينات بيعمل ادمان وله اثار جانبيه خطيره ومش معتمد من FDA .

الجراحه

بسبب مشاكل الجراحه فهيا بتستخدم بس للحالات الخطيره (BMI >40) واللي فشلت معاهم الحلول التانيه . فيه اكتر من اسلوب جراحي واشهر واحد هوه تقليل حجم المعده واللي بيدي احساس سريع بالشبع وبيقلل المساحه بتاعه الهضم .

اشهر العمليات الجراحيه

• ربط المعده
• استئصال جزء من المعده

بروتوكولات اكلينيكيه

ودي بروتوكلات عملتها كليه الاطباء الامريكيه واللي ادت 5 نصايح : 1- الناس اللى عندهم بي ام اى BMI اكتر من 30 بينصحوا بالريجيم والمجهود وتغيير اسلوب حياتهم وانهم يحطوا التخسيس هدف . 2- لو فشل الحل الاولاني بيتنقلو مع المريض للادويه وفي الحاله دي لازم يعرفو الاثار الجانبيه بتاعتها وكمان يعرفو مدي نتايجها ع المدي الطويل . 3- الادويه اللى بتستخدم زي ميريديا وزينيكال والادويه التانيه , فى الحالات الشديده ممكن يستخدموا امفيتامين ( تحت اشراف طبي بسبب الادمان) , وممكن ادويه الاكتئاب بس لسه مفيش عليها ادله كافيه . 4- اذا فشلت الحلول اللى فوق وكان ال بي ام اى اكتر من 40 و/او كان فيه امراض ناتجه عن التخن ففي الحاله دي بيكون الاتجاه للجراحه بعد تعريف المريض بكل مشاكلها . 5- العلمليات دي لازم تتعمل فى مستشفيات بتعمل العمليات دي كتير لانه فيه ادله علي انه الجراحين اللى بيعملوها كتير بيكون نتايجهم احسن .

برامج تخسيس

ودي بتعتمد علي تغيير طريقه الحياه مع الريجييم وعمل مجهود . الفكره هنا هيا جمع مجموعه من الاشخاص اللى بيعانوا من نفس المشكله مع بعض واللي ممكن بالتالي يشجعوا بعض .وبيتقال ان نتايج البرامج دي احسن من النتايج الفرديه .

وباء التخن

التخن فى الرجاله علي مستوي العالم.   <5%   5-10%   10-15%   15-20%   20-25%   25-30%   30-35%   35-40%   40-45%   45-50%   50-55%   >55%

التخن فى الستات علي مستوي العالم.   <5%   5-10%   10-15%   15-20%   20-25%   25-30%   30-35%   35-40%   40-45%   45-50%   50-55%   >55%

لالاف السنين فضل التخن مش متشاف ومش ملحوظ الا فى بدايه القرن العشرين . فى سنه 1997 اعتبرت منظمه الصحه العالميه WHO ان التخن بقا وباء عالمي واللي فى سنه 2005 قالت انه ع الاقل 400 مليون بالغ (9.8%) تخان , مع زياده المعدلات فى الستات عن الرجاله وفي السن من 50-60 سنه . ومعدتش بس مشكله فى الدول المتقدمه لكن كمان بقت مشكله عالميه ف العموم وان كانت الزيادات دي درامتيكيه اكتر فى المدن ( خصوصا الكبيره ) والحىته الوحيده اللى موصلهاش وباء التخن هيا المنطقه الافريقيه جنوب صحاري ( تحت الدول العربيه ) .

الصحه العامه

منظمه الصحه العالميه بتحاول تدرس العوامل اللى بتزود التخن علي مستوي العالم وازاي انها بتزود استهلاك السوعرات وتزويد حركه الناس وخصوصا فى المدن الكبيره ودا بسبب تاثيرات التحن علي الصحه العامه .

وبدات كتير من دول العالم تطبع تقارير دوريه عن التخن واللي بدات سنه 1998 فى امريكا واللي بتدي معلومات عن التخن وتقييمه وطرق علاجه . وبدات كانادا بنفس الاسلوب سنه 2006 وبريطانيا سنة 2004 .

تاثيرات مش طبيه

كرسي واسع للتخان فى منظمه Kaiser Permanente الامريكيه

غير المشاكل الطبيه فيه كمان شويه مشاكل تانيه بتيجي من التخن زي المعايره فى المجتمع والتأليس وعدم التفضيل فى الوظايف وزياده تكاليف البيزنس . ودا علي مستوي الافراد والشركات وحتي الحكومات .

التخن والامراض المرتبطه بيه عملت تكاليف اقتصاديه ضخمه .سنه 1998 فى امريكا كانت التكلفه 78.5 مليون دولار . وان كانت البرامج العلاجيه قللت التكاليف بعدين لكن مصاريف العلاجات لسه كبيره . فحتي مع تحسن صحه المجتمع لسه المصاريف كبيره .

التخان عموما مش بيفضلوهم فى الوظايف ولا الترقيات وحتي مرتباتهم بتكون اقل بالمقارنه بزمايلهم الرفيعيين . شركات الطيران بتعاني هيا كمان من ضغوط بسبب زياده الاوزان اللى بيتطلب منها بنزين اكتر وعليها ضغوط لتوسيع الكراسي . سنه 2000 الوزن الزايد للمسافرين كلف شركات الطيران 275 مليون دولار . وكمان المطاعم زادت تكاليفها بسبب القضايا اللى اترفعت عليها واللي اتهمتها بالمسئوليه عن التخن . فى 2005 ناقش الكونجرس الامريكى شويه تشريعات ضد شركات الاغذيه لمسئوليتها عن التخن لكنها مبقتش قانون .

التاريخ والثقافه

اصل الكلمه

كلمه تخن الانجليزيه obesity جايه من الكلمه اللاتينيه obesitas واللي معناها تخين او سمين او مليان .

عبر التاريخ

فى عصور النهضه الاوربيه كان التخن علامه من علامات المنزله العاليه "The Tuscan General Alessandro del Borro", attributed to Charles Mellin, 1645.

اليونايين هما اول ناس اعتبرو التخن مشكله طبيه و ابوقراط قال ان البدانه مش مرض فى حد ذاتها لكنها بتبشر بيه . فى القرن السادس ربط الجراح الهندي ساشروتا Sushruta بين التخن ومرض السكر وكمان اقترح عمل مجهود لعلاجه . تاريخ الانسان مليان بالمعانه للحصول علي الغذا والمؤنه لكنه مع حدوث ثورة فى الصناعه وانه بقا فيه دول متقدمه وغنيه وشعرت الدول دي ان قوتها هيا فى قوه عساكرها وبالتالي بدات تزود اوزانهم من الروفع للوزن العادي ومن هنا بدات الزيادات فى الاوزان . ف فى القرن التسعتاشر زاد طول وعرض الانسان وفي القرن العشرين زادت الاطوال ومعاها الاوزان . من 1950 بدات الثروه تزيد فى الدول المتقدمه دي واللي ادت لتقليل معدلات وفاه الاطفال لكنها كمان ساعدت فى زياده الاوزان .

كتير من الثقافات البشريه عبر التاريخ كانت بتبص للتخن علي انه خلل . الكوميديا اليونانيه كانت بتسخر منهم . اما فى العصور المسيحيه فكان كتر الاكل بيعتبروه باب للخطيئه والكسل والشهوه .

فى الثقافه الغربيه الحديثه بيعتبرو التخين شخص مش جذاب وكمان التخان هناك بيتعرضوا للتأليس والسخريه من زمايلهم وبتوصل ساعات انهم بيتجنبوهم . وعمومن فالتخن فى الثقافه الغربيه بيدل علي مستوي اجتماعي واقتصادي ردئ .

الباحثين بيشوفوا تغير الوزن فى الميت سنه الاخيره وبيلاحظوه فى اوزان ملكات جمال امريكا واللي قل من سنه 1920 بنسبه 12% .

فى بعض الدول الافريقيه لسه بيشوفوا ان التخن علامه من علامات الغني والقدره .

ادويه التخسيس

اول المحاولات لتطليع دوا للعلاج التخن كانت بتاعه الدكتور اليوناني سورانيوس Soranus ( القرن التاني ) واللي كان بيدي ملينات وكمان كان بيعمل مساج سوخن دا غير المجهود البدني . ودا فضل الركن الاساسي فى العلاج لالاف السنين لحد 1920 و 1930 وقتها بدا يطلع ادويه جديده . وبالاعتماد علي كفاءة الثايروكسين ( الاسم التجاري التروكسين فى الوقت الحالي ) واللي شاع استخدامه فى العلاج واللي كانت نتييجه متوسطه دا غير اعراضه الجانبيه زي بلبطه القلب وصعوبه النوم . بعد كده طلعت ادويه كتير وكانوا كل مره بيلاقوا ليها مشاكل واثار جانبيه كتير بتخليهم يبحثوا اكتر لحد ما وصلنا للدوايين اللى متوافق عليهم من FDA زي زينيكال وميريديا . ولسه الابحاث مستمره .

الفنون

تمثال Venus(woman) of Willendorf لست تخينه 24000-22000سنه قبل الميلاد

اول عمل نحتي اتناول جسم الانسان كان من 20000-35000 سنه واللي صور ستات تخان . بعض خصائص تماثيل Venus figurines كانت بتكبر خصائص الخصوبه فى البروتريهات عند الستات لكن فيه اقاويل ان الستات فى الوقت ده كانت فعلن بالاحجام دي . البدانه عمومن غابت عن الفن اليوناني والرومانى ودا كان لميلهم للاعتدال واللي استمر للعصر الاوروبى المسيحى الا من بعض اللى حالتهم الاقتصاديه والاجتماعيه مكنتش عاليه واللي كانو بيتصوروا سمان . فى عصر النهضه الاوروبيه بدا الناس الهاي كلاس يتباهوا باحجامهم واللي ظهر فى بورتريهاتهم . فى القرن التسعتاشر بدات النظره للتخن فى الغرب تتغير بعد عصور كان فيها التخن معيار للغني والجاه والمنزله العاليه وبدا الرفع يبقي هوه الشكل المرغوب فيه.

رفض وقبول

فيه منظمات بدات تعمل مجهود فى الغرب عشان تمنع التمييز ضد التخان وكمان لتوعيتهم من الامراض المرتبطه بالتخن .

روابط مفيدة

• مدونة تخسيس
• وصفات لنسف الكرش
• حساب الوزن الصحى

المصادر

• ترجمه للمصري من ويكي الانجليزيه ( بمصادرها )

لينكات برانيه

• منظمه الصحه العالميه - صفحات خاصه بالتخن
• والحمايه من الامراض المزمنه زي التخن ( منظمه الصحه والفاو ( استشر الخبراء )) (2003).
• التخن علي سايت Endotext.org Archived 2011-06-16 at the Wayback Machine
• International Task Force on Obesity
• مجتمع التخن (امريكا)
• منتدي التخن العالمي (بريطانيا)
• المجتمع الاسترالي لدراسه التخن Archived 2018-08-12 at the Wayback Machine

شوف كمان

• ريجييم
• تخن الاطفال
• علاجات التخن
• ادويه التخسيس
• زينيكال
• ميريديا

فيه فايلات فى تصانيف ويكيميديا كومونز عن:

تخن