تاريخ اسبانيا
من أزمنة قبل التاريخ اتعرضت اسپانيا بسبب موقعها لكتير من المؤثرات الخارجية فى كتير من الاحيان فى وقت واحد. اسبانيا نفسها فى أوقات معينة كانت مصدر مهم للتأثير على مناطق تانيه.
| ||||
|---|---|---|---|---|
 | ||||
| جنب من | اسبانيا | |||
تعديل  |
||||
اصل الكلمة
تعديلاسم اسبانيا مستمد من الكلمة الاسبانى اسپانيا اسبانى: Hispania, الاسم اللى استعمله الرومان المعين جغرافيا لوصف شبه الجزيرة الايبيرية و هو كمان مصطلح من اسم ايبيريا. فيه نظريات كتيره عن حقيقة اصل اسم اسبانيا, وبعضها محل جدال.
اسپانيا "Hispania" جاى من اللغه الفينيقى i-spn-ya, اللى مدة استخدامها موثقة من الالف التانيه قبل الميلاد من النقوش الأجاريتيكية. الفينيقيين كانو اول حضارة تيجى لشبه الجزيرة الأيبيرية علشان توسيع التجارة بينهم, و اسسو, من حاجات تانيه, مدينة كاديذ حوالى سنة 1100 قبل الميلاد, علشان كده كاديذ بتعتبر اقدم مدينة لسه فيها سكان فى اوروبا الغربية.[1][2]
الفينيقيين سموا شبه الجزيرة الأيبيرية אי שפנים ʾÎ-šəpānîm "isle of hyraxes" بمعنى ارض الارانب لانهم لقو ارانب بريه كتيره و افتكروها زى الارانب اللى فى شمال افريقيا.
أخد الرومان الاسم بمعنى "الساحل", "الجزيرة" او "الارض", او "المنطقة". وباللى بعد كده أخدو اسم اسبانيا بمعنى "منطقة غنية بالأرانب البرية ". بعض القطع النقدية فى وقت هادريان بتجسد اسپانيا على شكل سيدة قاعده و فيه أرنب جنب رجليها.
ايزيدورو السيڤييانى افترض المنشأ من الكلمه الايبيرى Ispani اسم سيڤييا و حرًف الرومان اسم المدينة و سموها ايسباليس اسبانى: Hispalis
بخلاف الاصل الفينيقى للمصطلح, انطونيو دى نابريخا بيتفق مع ايزيدورو السيڤييانى ممكن يكون اسم اسبانيا, نشأ من تحريف الكلمة الايبيرى Hispalis بمعنى "مدينة الغرب" اسم سيڤييا, و المدينة سماها الرومان ايسباليس اسبانى: Hispalis و بعدين الفينيقيين و الرومان سمو كل شبه الجزيره على اسم المدينه.
نظريه تالته بتقول عن اصل المصطلح الفينيقى كانديدو مارياا تريجيروس اقترح فى الاكاديمية الملكية للفنون فى بارسلونا فى 1767 منشأ مختلف من الناحية النظرية, على اساس أن الابجدية الفينيقية (زى العبرية) مافيش فيها حروف علة. يعنى spn (SPHAN العبرية والآرامية) الفينيقية "الشمال", التسمية اللى استعملها ت اتخذت الفينيقيين للوصول لشبه الجزيرة الايبيرية على طول الساحل الأفريقى, عن طريق الطريق الشمالي, و بكده تكون اسپانيا "Hispania" "ارض الشمال."
نظريه رابعه فى اللغة الفينيقية (2000) بتقول ان,جذور المصطلح تعنى "لتشكيل المعادن او للفوز". و بكده تكون اسپانيا "Hispania" "ارض المعادن المتشكله".
نظريه غيرها بتقول Hispania Hispalis مشتقة من اسماء أسطورية لاتنين من ملوك اسبانيا ايسبالو اسبانى: Hispalo و ابنه ايسبانو او ايسبان اللى كانو على التوالى ابن و حفيد هرقل.
كلمة ايسپانيا مستخدمة من الفترة الڤيثجوثيه و لحد دلوقتى من الناحية الجغرافيا, و اخدت شكل سياسى زى استخدام عبارة Laus Hispaniae لوصف تاريخ شعوب شبه الجزيرة فى مذكرات ايزيدورو السيڤييانى. و ممكن تكون كلمة ايسپانيول بمعنى اسبانى اتطورت اللغات الرومانسية البروڤانسيه علشان (ول) مش من سمات اللغات الرومانسية المستخدمة فى شبه الجزيرة قبل القرن التاسع, و باللى بعد كده يكون تم استيرادها مع تطور ظاهرة الحج فى العصور الوسطى لزيارة سانتياجو دى كومبوستيلا; علشان كتير من الزوار كانو فرنكيين.
الأيبيريين
تعديل[[ملف:Turdetani locator map.svg|left|200px|thumb|أراضى شعب التوردانوس تاريخيا شعوب شبه الجزيرة الرئيسيين كانو الأيبيريين و السيلت. السيلت عاشو فى الشمال والجزء الشمالى الغربى من شبه الجزيرة. الأيبيريين هم اول الشعوب اللى عاشو فى شبه الجزيرة الأيبيرية جنب البحر المتوسط فى الشمال الشرقى الجنوب الغربى هيا المنطقة اللى دلوقتى نافارا, و المناطق الشمالية الغربية من اراغون شمال شرق ووسط لاريوخا. فى وسط ايبيريا حدث امتزاج بين الشعبين و نتج عن ده شعب مجتمعات السلتابريين. الشعوب الثانيه اللى عاشا فى ايبيريا منهم شعب بلاد الباسك فى المنطقة غرب لجبال البيرينيه ودول اللى أسماهم الرومان ڤاسكون ومن المرجح أن تكون الڤاسكون أجداد شعب الباسك. و شعب التوردانوس اسبانى: turdetanos او túrdulos , و عاشو فى أراضى مملكة تارتيسوس اسبانى: Tartessos القديمة مع جماعات عرقية ثانيه على طول المناطق الساحلية الجنوبية والتى تسمى الأن اندلسيا.
الفينيقيين و اليونانيين
تعديلالفينيقيين و اليونانيين عاشو فى شبه الجزيرة الايبيرية, لكن كان اتصالهم محدود مع الڤاسكون. الأيبيريين كان ليهم سمات ثقافية محددة حسب المعايير الاثنوجرافية واللغوية. الكتابات عن الأيبيريين بتوفر بيانات متناقضة فى كتير من الاحيان. بين سنة 1200 قبل الميلاد و 800 قبل الميلاد فى عصر الحديد اتبلورت فى الشمال الغربى مجتمعات السلتابريين اللى هم شعوب سلتيك شبه الجزيرة الايبيرية و يبدو ان اللى كانو عايشين فى الجبال كان سماهم الرومان بالحروف اللاتينى ڤاسكون.
حوالى 1100 قبل الميلاد وصل الفينيقيين لشبه الجزيرة على اسس سلمية, بعد حرب طرواده ب 80 سنه,[3] Gades الرومانية دلوقتى كاديذ اتأسست فى 1104 قبل الميلاد.[1][2] ازدهار تجارة الذهب والفضة بين شعب التوردانوس و الفينيقيين و اليونانيين موثق فى تاريخ سترابون و فى الكتاب المقدس فى الاسفار اللى كتبها الملك سليمان
بين سنة 500 قبل الميلاد و 300 قبل الميلاد أسس اليونانيين مستعمرات على ساحل البحر المتوسط من ايبيريا و هو الاسم الللى بقى اسم شبه الجزيرة.و بين الحروب البونية الاولانىى و التانية بين روما و قرطاج غزا القرطاجانيين شبه الجزيرة أهم المستعمرات كانت على جزيرة ايبيزا و فى كارتاخينا و هو اسم يشير لقرطاج الجديدة و غيرها من المدن الفينيقية فى البداية زى كاديذ و مالاجا.
الرومان
تعديل[[ملف:Merida Roman Theatre1.jpg|thumb|left|300px|المسرح الرومانى فى ميريدا (باداخوز).]]
من حوالى 210 قبل الميلاد لسنة 205 قبل الميلاد غلب الرومان القرطاجانيين. الاستعمار الرومانى لشبه الجزيرة الايبيرية اخد حوالى 500 سنة من الحرب البونية التانية و فى فترة الحكم الرومانى قسم الرومان شمال الاقليم لتلات محافظات .[4] و شبه الجزيرة الايبيرية كانت منطقة من الامبراطورية الرومانية معروفة باسم هسبانيا.
استمر الحكم الرومانى حوالى 500 سنة فى اول احتلال الرومان اتعاملو مع حصار طويل استمر حوالى 30 سنة لنومانسيا المدينه السلتابريه على ضفاف نهر دويرو جنب صوريا دلوقتى.
_Ancient_Roman_busts_in_the_Museo_archeologico_nazionale_-_Colossal_head_of_Hadrian.jpg)
شعب هسبانيا استوعب ثقافة الامبراطورية الرومانية و لغتها وقوانينها و كسب شعب اسبانيا أهمية فى حدود الامبراطورية و انضم القادة المحليين للطبقة الأرستقراطية الرومانية [5] لدرجة ان تلات اباطرة رومان مهمين; تراجان, و هادريان و ثيودوسيوس اتولدو على شبه الجزيرة بالاضافة للفيلسوف سينيكا لوسيوس اننيو وغيرهم من الشخصيات البارزة. اسبانيا كانت منتج الحبوب للسوق الرومانية, والموانئ تصدير الدهب, والصوف, و زيت الزيتون, و النبيت. استحداث مشاريع الرى زاد الانتاج الزراعى ولسه بعض مشاريع الرى مستخدمه لحد دلوقتى. المسيحية دخلت هسبانيا فى القرن الاول م و بقت ديانه شعبية فى المدن فى القرن التانى المیلادی.[6] معظم لغات و دين و قوانين اسبانيا دلوقتى و تستند و ابتدت من الفترة دى.[5]
القوط
تعديلبعد الغزوات من السويڤيس و الڤاندال الجرمان و الالانس فى القرن الخامس الميلادي, ماقدرتش الامبراطورية الرومانية تدافع عن اراضيها فى شبه الجزيرة الايبيرية, وباللى بعد كده سيطر عليها الجوث الغربيين. فى سنة 409, اجتاح السويڤيس و الڤاندال الجرمان و الالانس شبه جزيرة ايبريا. و بعد سنين قليلة فى سنة 416 دخل اسبانيا حلفاء روما الجوث الغربيين وطردو الڤاندال الجرمان و الالانس من شبه الجزيرة, و استحوذو على اراضى السويڤيس فى جاليثيا. أول فكرة اسپانيا كبلد موحد ابتدت على ايد ملوك الجوث الغربيين اللى اتطلعو لوحدة أراضى كل اسبانيا و حققو ده مع الهزايم المتتالية للسويڤيس و الڤاسكوس والبيزنطيين. الوحدة الدينية جت بعد الصلح بين الكاثوليك و الأريوسيين و مجالس الجوث الغربيين (الڤييثجوث) الكنسية و هيا المجامع اللى جمعت الملك و الأساقفة فى المملكة للنظر فى المشاكل اللى ليها طابع سياسى دينى علشان يحطو قوانين موجهة للبلد كلها. ايزيدورو السيڤييانى بيقول ان سوينتيلا (588–633/635) كان أول ملك لمملكة اسبانيا فى كل ايبيريا من سنة 621 لسنة 631.
القرون السابع و التامن و التاسع
تعديلسنة 689 غزا الامازيغ المسلمين معظم شمال غرب افريقيا. و بعد انتصار الامازيغ والعرب ضد الجرمانيين فى معركة جواداليتى فى يوليه 711 م ابتدا المسلمين غزو شبه الجزيرة الايبيرية و عملو امارة او مقاطعة من الامبراطورية العربية سموها الاندلس و عاصمتها كانت فى كوردوبا. بسبب التقدم السريع للمسلمين سيطرو على توليدو أول عاصمة للجوث الغربيين فى 712. و بعد كده اتقدم المسلمين لشمال ايبيريا و كل المدن اما غزاها المسلمين أو استسلمت ليهم. فى 716 سيطر المسلمين على شبه الجزيرة, لكن سيطرتهم على الشمال كانت اسمية مش عسكرية لان عدد من المناطق فى شمال شبه الجزيرة الايبيرية بقيادة بلايو نجح فى مقاومة الغزو الاولانىى. و قاوم بعض الڤييثجوث سنين لحد 719 و بعد كده جهودهم راحت للجنب الغربى من جبال البيرينيه اراضى المملكه الكارولينجيه و كان فيه انتفاضات فى المنطقة الخاضعة لسيطرة قليلة فى الشمال الغربى من شبه الجزيرة. بعد سقوط مملكة الجوث الغربيين, سيطر الجوث الغربيين على سلسلة جبال سانتاندير و أستورياس و كانتابريا و الباسك و علشان حجم المناطق دى ص مش ما جاش عليهم ضغوط كتير من السلطه الاسلاميه اللى حلت محل سلطة المملكة الجوثية فى ايبيريا. كتير من الجوث و أمراء الاسبان بقو مسلمين علشان يحافظو على مناصبهم و سلطتهم.
سنة 718 اتمرد فى استورياس نبيل اسمه بلايو اسبانى: Pelayo ضد المسلمين لكن فشلت الثورة. فى سنة 722 حاول بلايو مرة تانيه و غلب بلايو و مجموعة من الاستوريانيين من بينهم بعض نبلاء الڤيثجوث, المسلمين فى معركة كوڤاجوندا و أسس بلايو مملكة أستورياس و دى كانت بداية الفترة المعروفة باسم الاسترداد علشان استعادة السلطة المسيحية فى شبه الجزيرة الايبيرية. مملكة أستورياس حكمت استورياس و كانتابريا و ناڤارا و شمال اراجون.
فى الجزء الشمالى الشرقى من شبه الجزيرة الڤييثجوث اللى كانو هربو لمملكة الفرنكيين طلبو مساعدة من الفرانكس, لحد شارلمان قام بسلسلة من الحملات العسكرية علشان اقامة منطقه معروفه باسم ماركا هيسبانيكا, و اتشكلت ماركا هيسبانيكا فى أوائل القرن التاسع علشان تمنع تغلغل المسلمين فى مملكة الفرانكس. و تقسيم الأراضى لماركيزات هو الأسلوب اللى اتقسمت بيه الأراضى الفرنكية فى بلاد كتير, لان كان امراء الاقطاعيات من أصل فرنكى أو جوثى بييمثلو ملك الفرانكس. ماركا هيسبانيكا كانت منطقة عازلة جنب اقليم سيپتيمانيا انشأها شارلمان سنة 795 بدعم من السكان الاصليين فى الجبال علشان تكون حاجز دفاعى بين مملكة الاندلس الأمويه ( المور ) و مملكة الفرنكيين , و بمعنى أوسع ماركا هيسپانيكا بتشير لمجموعة من اللورديات الايبيريه اللى انشأها الفرانكس و مع مرور الوقت اندورا هى الوحيده اللى لسه متمتعه بالحكم الذاتى. السكان المحليين بتوع المنطقة بين جبال البرانس و نهر ايبرو كانو متنوعين بما فيهم شعب الباسك , و اليهود و الجوث و غزاها او قهرها الامارة الاسلامية من الجنوب او الامبراطوريه الفرانكيه من الشمال. اتغيرت المنطقة مع ت مش الامبراطوريات و الحكام .
تحت حكم الاسلام, كان المسيحيين و اليهود معترف بيهم على انهم "أهل الكتاب", و كان ليهم حرية ممارسة شعائرهم الدينية, لكن واجهو عدد من ممارسات التمييز والعقوبات الالزامية لانهم ذميين.[7] التحول لاعتناق الاسلام زاد و بعد التحول فى القرن العاشر و فى القرن الحداشر ممكن كان عدد المسلمين يفوق عدد المسيحيين فى بقية المناطق اللى كانت لسه خاضعة لسيطرة المسلمين.[8] المولاديين (المسلمين من اصل عرقى ايبيرى) كانو غالبية سكان الاندلس قبل نهاية القرن العاشر.[9]
فى القرنين التامن و التاسع كبرت قوة المسلمين فى شبه الجزيرة رغم انالمعارضة من مراكز المسيحية فى الشمال. فى أواخر القرن التامن هرب عبد الرحمن الاول الأموى من سوريا للأندلس وده فى الحياة السياسية وصل لاستقلال امارة الخلافة فى ايبيريا عن دمشق.
الجالية المسلمة فى شبه جزيرة ايبريا كانت هى نفسها متنوعة و عانت من توترات اجتماعية. البربر سكان شمال افريقيا, اللى قدمو الجزء الاكبر من الجيوش الغازية اشتبكو مع القيادات العربية من الشرق الأوسط. و مع مرور الوقت, كبر ترسخ السكان المغاربه, و خصوصا فى وادى نهر جوادالكيڤير و السهل الساحلى من فالنسيا, وقرب نهاية الفترة فى المنطقة الجبلية من جرانادا.[8]
جرانادا عاصمة الخلافة; كانت اكبر و أغنى مدينة و أكترها تطور فى العصور الوسطى فى اوروبا الغربية, وازدهرت التجارة و التبادل الثقافى فى منطقة البحر المتوسط.استورد المسلمين تقاليد فكرية مهمه من الشرق الوسطانى و شمال افريقيا. و كان لعلما المسلمين واليهود دورا مهم فى تنشيط وتوسيع الفلسفه الكلاسيكية اليونانية اللى كانت بتتعلم فى اوروبا الغربية.
القرون العاشر للخمستاشر
تعديلفی القرن العاشر فی عهد عبد الرحمن التالت بقت الأندلس خلافة مستقلة عن دمشق من الناحیه الدينية والحكم الذاتى و مش بس فس السياسة.الوقت ده كان فیه حيويه ثقافيه, و ده الابتكارات فى مجالات العلوم والفنون والآداب, مع اهتمام خاص مكرس لتطوير المدن. و كانت المدن الكبرى هی فالنسيا و ساراجوسا و توليدو و سیڤییا و كوردوبااللی فى القرن العاشر, مع حكم الحاكم التانى بقت اكبر مدينة فى اوروبا الغربية و اكبر مركز ثقافى و عدد سكانها كان حوالی 500,000. رغم ده انخفاض بلاد المسلمين ابتدأ فی القرن الحداشر, لما زاد التنافس بين الأسر الحاكمة وانهارت الخلافة الاسلامية,و حل مكانها خليط من الممالك الصغيرة كل واحده كان اسمها طایفه من العربی طابفه.
من ناحية تانية قرب جبال البيرينيه كان فیه اتنين من الممالك المسيحية:مملكة ناڤارا واراجون.. كمان اتوسعت الممالك المسيحية فى شبه الجزيرة, اللى كانت لحد الوقت دهه مملكة أستورياس, و عاصمتها أوڤييدو لكن من عهد ألفونسو التانی العفيف اتحولت لمملكة ليون فى 910. مدينة ليون كانت أندمجت فی مملكة أستورياس فى نص القرن التاسع من فى اوردانیو الاول فى 856. بعد موت الفونسو التالت ملك ليون سنة 910 فى زامورا انقسمت مملكته بين ولاده التلاته جارسيا بقى ملك ليون لكن مات بعد فترة وجيزة سنة 914 بدون وريث و اوردانیو التانى, بقى ملك جاليسيا من 910 و ليون بعد موت جارسيا, أصغر ولاده فريويلا بقى ملك أستورياس, بعد موت اوردانیو التانى ولاده كانو لسه صغيرين علشان كده اتوحدت المملكه مره تانيه تحت حكم فريويلا, بعد موت فريويلا خلفه ابن اوردانیو الفونسو الرابع.
فی القرن الحداشر اتراجعت أراضى المسلمين لما ابتدت الصراعات بين مختلف العائلات المالكة و الخلافة الاسلامية فتتت الأراضى بين ممالك صغيرة و اتسما ملوك الممالك دى ملوك الطوايف.منافسة ممالك الطوایف ادت للدول المسيحيه الصغيره الفرصة انها توسع أراضيها لحد كبير وتعزز مواقعها.[8] وصول حكام شمال افريقيا المسلمین من المرابطين و الموحدين ساعد فى استعادة وحدة المسلمين لكن زود صرامة الحكم , فی النهاية رغم تحقيق بعض النجاح فی غزو الشمال, ماقدرتش الطوایف تقاوم زيادة القوة العسكرية للدول المسيحية.[6]
سيطرت القوى المسيحية بقيادة ملك كاستيا ألفونسو السادس على مملكة الطايفه فى توليدو فى 1085 و سيطرت على مدريد بدون مقاومة, و ممكن من فى الاستسلام. لحد كبير كملت الممالك المسيحية استعادة النص الشمالى من اسبانيافی القرن الحداشر.
حكم ألفونسو السابع كاستيا و ليون و و كانت مراته هيا بيرينجويلا بارسلونا من عيلة بارسلونا و قسم مملكته بعد وفاته. ابنه فرناندو التانى (1137 - 22 يناير 1188) استلم ملك ليون من 1157 لحد وفاته 1188, و باستلام فرنانددو عرش ليون استلم اخوه سانشو التالت عرش كاستییا.
مستقبل الممالك المسيحية فى البر الرئيسى كان من فى انشاء أربع وحدات: تاج كاستییا, و هو مفهوم معناه وجود ملك واحد على مجموعة متنوعة من الممالك والاراضى (ليون و كاستییا نفسها و جاليسيا و غيرها), و التانیه تاج أراجون تم تشكيله من فى اتحاد الأسر الحاكمة مملكة أراجون و مقاطعة بارسلونا فی سنة 1137, و التالته مملكة نافار, و الرابعه مملكة البرتغال.
فى القرن التلاتاشر, تاج كاستییا بقى أقوى تاج من أصل اسبانى, مد ملك كاستییا سلطته لجنوب شبه الجزيرة, و اضاف خايمى الاولانى ملك اراجون ممالك فالنسيا, و مايوركا و مملكة مورسيا, و بعد كده كمان سردينيا و سيسيليا و مناطق من شرق البحر المتوسط.
استرد المسيحيین مدينتين من المدن الكبيرة فی جنوب اسبانيا فی القرن التلاتاشر; كوردوبا سنة 1236 و سيڤییا سنة 1248 و فضل حكم المسلمين فى جرانادا باعتبارها دولة فی الجنوب.
مع صعود فرناندو الكاتوليكى للعرش خفت حدة التوترات الاجتماعية بعد اصدار فرناندو قرار التحكيم حكم جوادالوبى فى 21 ابريل 1486 اللى انهى الصراع بين الأمراء والفلاحين والمزارعين ومربى الماشية فى مملكة أراجون بعد ضغوط من الحرب الأهلية امارة كتالونيا (1462- 1472) علشان تهدية الاضطرابات الكاتالوينية فى المناطق الريفية و وافق عليه المزارعين و الأمرا, و حط حد للاقطاعية فى امتلاك الأرض و "سوء المعاملة".
العصر الحديث
تعديلفى نهاية العصور الوسطى; وحد الملوك الكاتوليك (الملكة ايزابيل ملكة كاستيا والملك فرناندو التانى ملك أراجون) مملكة كاستيا, و عاصمتها فى توليدو, و تاج أراجون, و عاصمته فى ساراجوسا, فى مملكة اسبانيا الحديث.[10] و هزمو المسلمين فى مملكة جرانادا سنة 1492.و قبل كده فى 1478 ابتدت المرحلة النهائية من غزو جزر الكنارى
و رغم ان حفيدهم كارلوس الاول (المعروف كمان باسم تشارلز الخامس, امبراطور الامبراطوريه الرومانيه المقدسه كان بيفضل سيڤييا, كان اللى نقل الحكم لمدريد هو فيليبى التانى (1527-1598) ابن كارلوس الاول فى 1561 علشان العاصمه تبقى بعيده عن الحدود. لكن فضلت سيڤييا مسيطرة على التجارة مع مستعمرات اسبانيا,و كانت مدريد مسيطرة على سيڤييا.[11] اتوحدت اسبانيا مع البرتغال من سنة 1580, لما فيليبى التانى اللعرش, و للمرة الاخيرة تحت قيادة واحدة فى كل اماكن شبه الجزيرة الايبيرية.انتهى الاتحاد ده سنة 1640 بعد موت فيليبى الرابع. قرصنة البربر كانت عمليات عملوها مسلمين ضد سواحل و سفن الدول الاوروبية المعادية ليهم من القرن الستاشر لاوائل القرن التسعتاشر فى منطقة غرب البحر المتوسط و على طول سواحل المحيط الاطلنطى الاوروبية و الأفريقية.كانت قواعد انطلاقهم منتشرة على طول سواحل شمال افريقيا فى مدن تونس و طرابلس و الجزاير و سلا و موانى المغرب. فى المده من سنة 1530 لحد سنة 1780 بيتقدر عدد الأوروبيين المسيحيين اللى قراصنة البربر استعبدوهم فى شمال افريقيا بالخصوص فى الجزاير و تونس و طرابلس الغرب و أسطنبول و سلا ما بين مليون لمليون و 500 الف انسان. ده ما بيتضمنش عدد الأوروبيين المسيحيين اللى تم استعبادهم ف المغرب و غيرهم من القوى اللى كانت نشيطة ف البحر المتوسط. ده اتسبب فى خساير كتير لاسبانيا و أن سكان أماكن كتير على الساحل سابو بيوتهم بسبب الخوف من عمليات قراصنة البربر.
الامبراطورية الاسبانية
تعديل
- المقاله الرئيسيه: الامبراطورية الاسبانية
توحيد الممالك حط اساس اسپانيا الحديثة و الامبراطورية الاسبانية.[12] كانت اسبانيا القوة الرائدة فى اوروبا فى القرون الستاشر و السبعتاشر و عزز موقف التجارة الثروة من الاستعمار. الامبراطورية الأسبانية وصلت قمتها فى عهد اول ملكين من اسرة هابسبورج; كارلوس الاول (1516-1556) وفيليبى التانى (1556-1598). و كان فى الفترة دى كمان الحروب الايطالية و تمرد الكوميرونوس, النيديرلاندى لثورة, و ثورة الموريسكو, و المواجهات مع العثمانيين, والحرب بين انجلترا واسبانيا و الحروب مع فرنسا.[13]
الامبراطورية الاسبانية اتوسعت و ضمت معظم امريكا الجنوبية و الوسطى, والمكسيك, والأجزاء الجنوبية و الغربية من امريكا دلوقتى, و الفلبين, و جوام و جزر ماريانا فى شرق اسيا, و اجزاء من شمال ايطاليا, و جنوب ايطاليا و صقلية, المدن فى شمال افريقيا, و اجزاء من فرنسا و المانيا دلوقتى, و بلجيكا, لوكسمبورج, و نيذارلاندا. و كانت اول امبراطورية يتقال ان الشمس مش بتغرب عنها أبدا. ده كان هو عصر الاستكشاف, مع جرأة الاستكشافات فى البحر و البر, والانفتاح الجديد لطرق التجارة عبر المحيطات, و الفتوحات, وبدايات الاستعمار الأوروبى.
فى القرون الستاشر و السبعتاشر, كانت اسبانيا فى مواجهة تحديات من كل الجوانب. القراصنة البربر تحت رعاية التزايد السريع فى الامبراطورية العثمانية سببو تعطيل الحياة فى كتير من المناطق الساحلية بسبب خطف السكان علشان تجار العبيد و تجدد الغارات و تهديد الغزو الاسلامى. و فى الوقت ده كانت اسبانيا فى كتير من الاحيان فى حالة حرب مع فرنسا فى ايطاليا و اماكن تانيه. و بعدين التعديل البروتستانتى سبب انقسام الكنيسة الكاثوليكية.
طلعت الأرمادا الاسبانية من ليشبوا فى مايو 1588, و فى يوليه واجهت الاسطول الانجليزى و قامت معركه بين الاسطولين فى القنال الانجليزى يوم 8 اغسطس 1588. اتلقى اسطول الارمادا خساير كبيره و هرب على الشمال بمساعدة الريح و لف حوالين بريطانيا و ايرلندا و ما رجعش اسبانيا مش نصه.
استمرت المملكة أكتر من أى وقت قبل كده فى مستنقع الحروب و كانت النتيجة اجبار المملكة على توسيع الجهود العسكرية فى اوروبا و البحر المتوسط.[14] زيادة قوة فكرة الانسانية و التعديل البروتستانتى و الاكتشافات الجغرافيا الجديدة و القضايا ناقشتها حركة فكرية معروفة باسم مدرسة سالامانكا.
لما اخر ملوك سلالة اسرة هابسبورج, كارلوس التانى مات بدون مايكون له اولاد و ورث الحكم لفيليبى دى بوربون, حفيد اخته ماريا تيريسا من اسبانيا و حفيد لويس الاربعتاشر ملك فرنسا خلفه على العرش باسم فيليبى الخامس ملك اسپانيا,و فيليبى الخامس ملك اسپانيا كان اول حاكم من بوربون لاسبانيا ما بين (1700 و 9 يوليه 1746). (اتولد 1683). حكم سنين قليلة و ابتدت حرب الوراثة الاسبانية بسبب ان امبراطور الامبراطوريه الرومانيه المقدسه ليوبولد الاول طالب بأنه الأحق بعرش اسپانيا, بعد عشر سنين من الحرب, سلام اوتريخت وافقت و اعترفت بأن فيليب الخامس يكون ملك اسپانيا لكن اسمه اتشال من سلسلة خلافة العرش الفرنساوى.
حكم بونابرت
تعديل[[ملف:Carga de los mamelucos restaurado.jpg|thumb|350px| 2 مايو 1808,لجويا اسبانيا ابتدت الحرب ضد الجمهوريه الفرنسيه الاولى اللى قامت بعد ما الثوار الفرنساويين شالو الملك لويس الستاشر من الحكم و اعلنوا الجمهورية و بعدين فى سنة 1793 اعدموه بالجيلوتين , الملك لويس الستاشر كان من عيلة البوربون اللى بتحكم اسبانيا. فى سنة 1794 أعلنت بريطانيا و پورتوجال الحرب على اسبانيا . و فى سنة 1799 نابليون استولى على السلطة بعد ما عمل انقلاب برلمانى بدعم الشعب و الجيش و استفاد من الخلافات بين كارلوس الرابع ملك اسپانيا و ابنه فرناندو. سنة 1805 فى معركة ترافالجار غلب أسطول بريطانيا العظمى أسطول فرنسا و اسبانيا و ده كان نهايه لسيادة الاسبان فى البحار العالمية لصالح بريطانيا العظمى بسبب الحالة الاقتصادية الكارثية و اسباب تانيه اتخلى ملك اسبانيا عن العرش لصالح اخو نابليون جوزيف بونابرت. من اهم الاسباب دى ان معاهدة فونتينبلو بين نابليون و جودوى اتسببت فى اعلان الحرب ضد بريطانيا و البرتغال و دخول القوات الفرنساوية شبه الجزيرة علشان غزو البرتغال لكن بدل من غزو البرتغال احتل الفرنساويين القلاع الاسبانية. مفاجأة الغزو الفرنساوى اتسببت فى تخلى الملك الاسبانى لصالح اخو نابليون جوزيف بونابرت.نابليون خلى اخوه ملك اسبانيا و اداله لقب ملك اسبانيا و انديز (مستعمرات اسبانيا فى امريكا الاتينيه).
الاسپان ماكانش عندهم اى احترام لجوزيف بونابرت, و ابتدا شعب مدريد انتفاضه قوميه ضد الجيش الفرنساوى يوم 2 مايو 1808. و ده زى بداية حرب الاستقلال الاسبانيه اللى استمرت خمس سنين. صدر فى 19 مارس سنة 1812 اول دستور اسبانى, واحد من اول الدساتير فى العالم, بعد هزيمة قوات نابليون سنة 1813 رجع فرناندو السابع ملك اسپانيا لعرش اسبانيا و لغى دستور 1812 والقوانين الدستوريه و لغى قانون سلالة البوربون اللى منع الستات من انهم يتولو الحكم الملكى., واتولت بعده بنته الكبيره من مراته الرابعه ماريا كريستينا.
الحرب الاسبانيه الامريكيه
تعديل- المقاله الرئيسيه: الحرب الاسبانيه الامريكيه
فى وسط عدم الاستقرار والأزمة الاقتصادية اللى عانت منهم أسبانيا فى القرن التسعتاشر نشأت الحركات القومية فى الفلبين, و كوبا. و ده وصل لحروب الاستقلال فى المستعمرات دى فى الاخر, اتولت ايزابيل التانيه عرش اسبانيا يوم 29 سبتمبر سنة 1833 بعد موت والدها و كان عمرها اقل من تلات سنين. حكمها استمر من سنة 1833 لسنة 1868 لما ثورة 1868 اجبرتها انها تسيب اسبانيا.
القرن العشرین
تعديلالقرن العشرین ابتدا بأزمه اقتصاديه و عدم استقرار سياسى فى عهد الفونسو التلاتاشر و ديكتاتورية بريمو دى ريفيرا الحرب الاهليه الاسبانيه حصلت فى الفتره من 17 يوليه 1936 لحد 1 ابريل 1939.انتصار الجنرال فرانكو نتتج عنه انشاء نظام سلطوى. و قمع شديد للخسرانين, اجبر الالاف انهم يروحو المنفى او اتحكم عليهم بالاعدام او الاعتقال فى معسكرات الشغل رغم انان فرانكو خللى اسبانيا محايده فى الحرب العالميه التانيه.
رسمى, فرانسيسكو فرانكو مات يوم 20 نوفمبر و لكنه مات يوم 19 نوفمبر 1975 الساعه سته الصبح.
بعد موت الجنرال فرانكو قبل اللى بيساندو الديمقراطيه بما فيهم اللى كانو بيساندو الشمال الجمهورى تنصيب الملك الملك خوان كارلوس الاول ولى عهد اسرة البوربون التاريخية خليفة لفرانكو علشان ضمان الاستقرار و الديمقراطية و فعلا تم فى 1975 و وصل ده للحال دلوقتى لملكية دستورية و رأسمالية اقتصادية فى اسبانيا. بعض الظباط العسكريين نظمو انقلاب عسكرى (23-F) فى 23 فبراير 1981 هدد عملية اعادة الديمقراطية للنظام السياسى الاسبانى لكن فشل الانقلاب و رجعت الامور لمجراها.
القرن الواحد و عشرین
تعديلالقرن الواحد و عشرین ابتدا مع آثار احداث 11 سبتمبر 2001 اللى خللت اسبانيا تشارك فى نزاعين: فى الحرب فى أفغانستان و غزو العراق.تفجيرات 11 مارس 2004 فى مدريد اتسببت فى خلاف بين الحكومة وجزء من الرأى العام الاسبانى كل ده سبب انتخاب حكومة جديدة من الحزب الاشتراكى الاسبانى, فى الانتخابات العامة 2004 و سحبت الحكومة قوات الجيش الاسبانى من العراق.
اليورو بقى عملة رسمية فى اوروبا من سنة 1999, بقى العملة الرسمية فى اسبانيا يوم 1 يناير سنة 2002 و حل محل البيزيتا و استخدمه المواطنين فى الحياة اليومية من ساعتها.
شوف كمان
تعديللينكات برانيه
تعديل- تاريخ اسبانيا – صور وتسجيلات صوتيه و مرئيه على ويكيميديا كومونز
- تاريخ اسبانيا على موقع كيورا - Quora
- تاريخ اسبانيا معرف المكتبه الوطنيه الفرنسيه (BnF)
- تاريخ اسبانيا معرف مكتبه الكونجرس (LCAuth)
صور و ملفات صوتيه من كومنز
| ||||
|---|---|---|---|---|
| ||||
مصادر
تعديل- ↑ أ ب Espinosa, P. (2006), Hallado en Cádiz un muro de 3.000 años, El País, Cádiz [30 de septiembre 2007]
- ↑ أ ب Según el proyecto de arquitectura protohistórica ibérica Archived 2007-06-08 at the Wayback Machine.
- ↑ Así lo afirma, por ejemplo, Veleyo Patérculo en Historia Romana 1:2,1-3 y Tito Livio en Historia de Roma desde su fundación (ISBN 978-84-249-1428-8).
- ↑ sispain.org
- ↑ أ ب Payne، Stanley G. (1973). "A History of Spain and Portugal; Ch. 1 Ancient Hispania". The Library of Iberian Resources Online. اطلع عليه بتاريخ 2008-08-09.
- ↑ أ ب Rinehart، Robert (1998). "A Country Study: Spain - Hispania". Library of Congress Country Series. اطلع عليه بتاريخ 2008-08-09.
{{cite web}}: الوسيط|$1=بحاجة لـ|تاريخ أرشيف=(مساعدة); الوسيط غير المعروف|coauthors=تم تجاهله يقترح استخدام|author=(مساعدة) - ↑ "The Treatment of Jews in Arab/Islamic Countries". اطلع عليه بتاريخ 2008-08-13. شوف كمان : "The Forgotten Refugees". اطلع عليه بتاريخ 2008-08-13.
{{cite web}}: الوسيط|$1=بحاجة لـ|تاريخ أرشيف=(مساعدة) and "The Almohads". اطلع عليه بتاريخ 2008-08-13.{{cite web}}: الوسيط|$1=بحاجة لـ|تاريخ أرشيف=(مساعدة) - ↑ أ ب ت Payne، Stanley G. (1973). "A History of Spain and Portugal; Ch. 2 Al-Andalus". The Library of Iberian Resources Online. اطلع عليه بتاريخ 2008-08-09.
- ↑ Islamic and Christian Spain in the Early Middle Ages. Chapter 5: Ethnic Relations, Thomas F. Glick
- ↑ "El Madrid Medieval (Medieval Madrid). Includes Pre-historic, roman and medieval up to the Catholic Monarchs times.". History of Madrid. (بالإسبانية). José Manuel Castellanos. اطلع عليه بتاريخ 2007-10-28.
{{cite web}}: الوسيط|$1=بحاجة لـ|تاريخ أرشيف=(مساعدة) - ↑ "Madrid, de territorio fronterizo a región metropolitana. Madrid, from being the "frontier" to become a Metropole.". History of Madrid. (بالإسبانية). Luis Enrique Otero Carvajal (Profesor Titular de Historia Contemporánea. Universidad Complutense. Madrid). اطلع عليه بتاريخ 2007-10-28.
{{cite web}}: الوسيط|$1=بحاجة لـ|تاريخ أرشيف=(مساعدة) - ↑ "Imperial Spain". University of Calgary. اطلع عليه بتاريخ 2008-08-13.
{{cite web}}: الوسيط|$1=بحاجة لـ|تاريخ أرشيف=(مساعدة) - ↑ Payne، Stanley G. (1973). "A History of Spain and Portugal; Ch. 13 The [[Spanish Empire]]". The Library of Iberian Resources Online. اطلع عليه بتاريخ 2008-08-09.
{{cite web}}: تعارض مسار مع وصلة (مساعدة) - ↑ "The Seventeenth-Century Decline". The Library of Iberian resources online. اطلع عليه بتاريخ 2008-08-13.
