طه حسين
طه حسين ، كان بيحب يتكتب اسمه طاها حسين [12] (عزبة الكيلو، مغاغه، محافظة المنيا، 14 نوفمبر 1889 - القاهرة، 28 اكتوبر 1973)، كاتب و مفكر و اديب مصرى كبير ، رائد من رواد الادب المصرى الحديث و حركة التنوير فى مصر ، و لتبحره فى الادب العربى و اللغه العربى اتلقب بعميد الادب العربى لكن رغم كده كان بيرفض فكرة ان مصر عربيه و كان بيؤمن بان مصر بتنتمى لثقافة البحر المتوسط مش للثقافه العربيه.
.svg)
.svg)
.svg)
,_Flag_of_Syria_(1980%E2%80%932024).svg)
_-_ribbon_bar.gif)
اتولد طه حسين فى قرية تابعه لمركز مغاغه فى محافظة المنيا فى فى صعيد مصر، و اتعمى نتيجه للجهل و هو لسه عيل صغير. عاش فى قريته السنين الاولى من حياته و اتعلم فى الكُتّاب و بعدين راح على القاهره مع اخوه الكبير عشان يلتحقو فى الازهر. و بعد الازهر دخل الجامعه الاهليه، و راح فرنسا فى بعثه تعليميه، و رجع مصر سنة 1925 و اتعين استاذ فى الجامعه المصريه و بعدين اتعين عميد لكلية الاداب و بعد كده بقى عميد لجامعة اسكندريه و بعدين بقى وزير للمعارف. فى فرنسا اتجوز من شريكة حياته " سوزان بريسو " Suzanne Bresseau اللى ساعدته جامد كجوز اعمى و كجوز كاتب و اديب.
انتاج طه حسين الفكرى متنوع ، كان اول مصرى ياخد درجة الدكتوراه من الجامعه المصريه سنة 1914 على دراسته ذكرى أبى العلاء، و أخد الدكتوراه فى فرنسا من جامعة السوربون على دراسته فلسفة ابن خلدون الاجتماعيه (اترجمت فى مصر سنة 1925). اترجمت روايته " الايام " عن قصة حياته لاكتر من لغه.
رغم بعد الفتره الزمنيه اللى عاش و كتب فيها طه حسين عن العصر الحالى لكن لسه لحد النهارده هدف لهجمات الظلاميين دعاة الجهالات و الجمود فى المنطقه العربيه.
قال سلامه موسى عن نجاح طه حسين انه كانت ليه قيمه رمزيه و هى ان مصر العتيقه بتقدر تتجدد. بينتمى طه حسين لـ مدرسة الفكر الوطنى المصريه.
تميز و منهج
بتتميز كتابات و افكار طه حسين بدعوته لتخليص الادب من المسلمات الغلط، والتأكيد على حرية الفكر و الكتاب و الادباء. و ده سبب له مشاكل كبيره مع المتزمتين من شيوخ الازهر و طبقة الرجعيين المصريين اللى بتعارض التغيير و التطور، فشنوا عليه حمله متعسفه انتهت بطرده من الجامعه فى زمن حكومة صدقى باشا اللى كان معروف بالاستبداد.
طه حسين كان من رواد حركة التنوير فى مصر و كان بيعتبر ان مصر ثقافى و حضارى بتنتمى لبلاد البحر المتوسط اللى بتضم اليونان و ايطاليا و فرنسا،و كان ليه برنامج بيتذاع فى الاذاعه المصريه اسمه حديث الاربعاء كان بيحكى للمصريين فيه عن التراث و الادب و عن الادب المسرحى عند اليونانين و مواضيع تانيه بتحرك الافكار و بتنميها. قدر طه حسين انه يحطم اسوار التقاليد و الجمود و العيش تحت سطوة الماضى بفكر العصور الوسطى و ولع نار معركته الكبيره لما نشر كتابه الثورى فى الشعر الجاهلى اللى عمل فيه جهد علمى كبير و دقيق فى محاوله منه لزيح ركام الاوهام بخصوص شعراء الجاهليه العرب بما فيهم شعراء المعلقات المشهورين اللى اتنسبت ليهم اشعار بقت عامله زى ما تكون حاجه مقدسه كل نقاد الشعر لازم يمجدوها. فاجأ طه حسين المهتمين بنوع جديد من النقد اللى ما كانش معروف اياميها فى مصر. استخدم الشك الديكارتى فى التحليل و التفسير. اسلوب ديكارت بيقتضى كبدايه حط القضيه المطلوب بحثها و كل اللى بيتعلق بيها فى دايرة الشك و رفض كل المسلمات السايده بخصوصها عشان يبدأ الفحص و التمحيص من الاساس، و بيتبنى الرأى الجديد على المنطق و الاستقراء. التزم طه حسين بالمنهج ده و فجر مفاجأه كبيره بنتيجة بحثه اللى بينت ان اشعار كتيره لأمرا الشعر الجاهلى فى الواقع مش اشعارهم و انها اشعار متاخده من شعرا تانيين و اتنسبت ليهم بالزور.
اعتبر المتعصبين و الرجعيين رأى طه حسين نوع من الهرطقه و شنو عليه و على كتابه حرب ديماجوجيه كانت لحد حا تتسبب فى قتله لولا وقوف ناس متنورين معاه و لولا ان مصر اياميها كانت بتنعم بدرجه ما من الليبراليه، فقدر انه يفلت من المحرقه اللى الرجعيين جهزوهاله بس اتأذى بالطرد من الجامعه و من كل وظايف الحكومه.[12]
طه حسين و الهويه المصريه
رغم ان طه حسين كان بيتلقب بعميد الأدب العربى بسبب تبحره فى اللغه العربى و تفوقه فى الكتابه بالعربى لكن كان بيرفض فكرة ان مصر عربيه و كان مدرك ان الثقافه المصريه بتختلف عن الثقافه العربيه. طه حسين كان بيعتبر الثقافه المصريه بتنتمى لثقافة حوض البحر المتوسط ( زى اليونان و ايطاليا و فرنسا و غيرها ).
معاركه عشان مصر
طه حسين طول حياته خاض تلت انواع من المعارك :
- اولها كانت ضد السلفيه والجمود الدينى.
- و التانية كانت ضد الاستبداد السياسى.
- و التالته كانت ضد الظلم الاجتماعى و القيود الحديدية بين الطبقات.
بيقول حلمى النمنم ان طه حسين ابتدى اول معاركه الصاخبه بكتاب " فى الشعر الجاهلى " و اللى اتحدى عن طريقه الجمود الدينى أو الفهم المنغلق للدين ، و استكمل المحور ده بمؤلفات تانيه منها اللى كتبه عن " الفتنه الكبرى " بتحديده اسبابها الاقتصاديه لما دخل العرب البلاد التانيه و كترت المكاسب الماديه و حصل خلاف بخصوص عدالة توزيعها. معركة طه حسين ضد الجمود الدينى كان هدفها تأسيس مدرسه بتنتهج المناهج العلميه فى تحليل التراث الينى فى طريق التنوير.
معارك طه حسين ضد الاستبداد السياسى استمرت طول حياته ، فرفض منح عدد من الدكتوراه الفخريه لأشخاص من العائلات الكبيره و الأعيان المحسوبين على القصر الملكى ، اسماعيل صدقى فصله من عمادة كلية الأداب بسبب مواقفه السياسيه لتوجهات الحكومه.
فى معاركه للعداله الاجتماعيه كتب طه حسين " المعذبون فى الأرض " عن احوال الفقرا فى مصر. الكتاب ده طبعه أياميها فى بيروت لان السلطات فى مصر اعتبرته شيوعى. الاتهام الوهمى ده كان سبب اعتراض الملك فاروق سنة 1950 على تعيين طه حسين وزير فى وزارة النحاس باشا لكن الملك تراجع. وقت شغل طه حسين فى وزارة التعليم اتبنى مبدأه المشهور بان التعليم حق زى المايه و الهوا ، و رفض بالكامل كل محاولات عرقلة الصعود الاجتماعى عن طريق التعليم لولاد الفلاحين ، و فضل يجاهد لتحقيق التعليم المجانى لغاية ما اتحقق سنة 1957 بعد زوال العصر الملكى. لكن فى عهد جمال عبد الناصر اتعرض طه حسين لهجوم ضخم لانه اتحسب على العهد الملكى حسب ما اتصور اللى هاجموه لكن طه حسين قدر يصمد و قاوم لغاية ما حقق اللى كان بيتمناه .[13]
معركة ابتزازه
اتعرض طه حسين لحمله مسعوره من رئيس الوزرا اسماعيل صدقى و أمثاله من المستبدين و الرجعيين ، و اتخيل اسماعيل صدقى ، اللى كان مكروه من كل كتاب مصر الأحرار ، انه ممكن يكسب الرأى العام فى مصر لو فصل طه حسين من الجامعه ، و افتكر انه بكده بيحقق رغبة الامه اللى اظهرتها بعد نشر طه حسين لكتابه " فى الشعر الجاهلى " . لكن اسماعيل صدقى مالقاش مسوغ قانونى يسمح بطرد طه حسين من الجامعه فعمل لعبة نقله لديوان وزارة المعارف عشان يشتغل كبير مفتشين اللغه العربيه بدل الشيخ محمد حسنين الغمراوى اللى كان حا يطلع عالمعاش فى 23 مايو 1933. لكن طه حسين رفض النقل و اعتبره اعتداء صارخ على استقلال الجامعه ، فانتهز مجلس الوزرا الفرصه و فصله من الوظيفه فى 20 مارس 1933 ، و بعدها اتعمل استجواب بطلب من عبد الحميد سعيد رئيس الحزب الوطنى و عدد من النواب و وقف عبد الحميد سعيد و قال بيان اتهجم فيه على طه حسين على طريقة محاكم التفتيش فى عصور الظلام و قال عن طه حسين : " نشأ ده الرجل عدواً للدين وتعاليمه، يشوه كل ماهو منسوب اليه " و " ان ضرر الدكتور طه حسين بعقول الناشئة لم يقف عند حد الجامعة و مصرلكن جاوزها الى البلاد العربية المجاورة " ، و اتهم طه حسين بانه كان بيكلف طلبته بانتقاد القرآن و انه شاع فى مصر و البلاد العربية ان هناك صله بين طه حسين و دعاة التنصير !. رد طه حسين فى مقابله مع جورنال " كوكب الشرق " ان كل اللى اتقال ضده عباره عن كذب و تزوير و انه ماقالش حاجه تخالف اللى قالوه علما الدين المسلمين ، و نفى انه ليه اى صله بالمبشرين و انه عمره ماقابل حد منهم و لا من المنتظر انه يقابل حد منهم.[14]
طبع التهم الباطله اللى وجهها المستبدين لطه حسين كانت تهم خطيره و لولا تفتح عقول المصريين اياميها كانت عواقبها فى غاية السؤ. و بيان عبد الحميد سعيد كان فيه تلفيقات كارثيه معناها باختصار ان طه حسين كافر و مرتد ، و انه بيساعد اعداء المسلمين ، و بيضلل الشباب فى مصر و بيمثل خطر على كل المنطقه اللى حوالين مصر عن طريق وصول افكاره للبلاد العربيه. كتاب مصر و مفكريها بصفه عامه زى حافظ ابراهيم ، و احمد لطفى السيد اللى استقال من الجامعه كاحتجاج ، و محمد حسين هيكل ، و الشيخ مصطفى عبد الرازق و غيرهم ، باستمدح عباس محمود العقاد اللى كان عايز ينافسه و الكاتب الموتور اللى اندس فى مصر وبين كتابها مصطفى صادق الرافعى ، وقفوا فى صف طه حسين و دافعوا عنه.[14]
محمد نور المدعى العام فى قضية طه حسين حكم ببرأة طه حسين فى الاتهامات اللى اتوجهت ليه و قال ان أراء طه حسين كانت نابعه من انه باحث جامعى. لكن بطبيعة الحال حكم المحكمه ما انهاش هجوم المتطرفين و الرجعيين على طه حسين و لغاية النهارده لسه فيه جهال بيهاجموه.
طه حسين ما هربش من مصر - زى ما بيحصل دلوقتى - و لا نخ قدام اعداء الحريه الفكريه و الرقى اللى بيستغلوا الدين عشان يبتزوا الكتاب و المفكرين ، لكن واصل مسيرته العلميه و الأدبيه و استمر يكتب و يكتب و يحلل و ينتقد و ينادى بالنهضه فى كل مجال و خرج هو المنتصر فكان و حايفضل مفخره لمصر و المصريين.
سلامه موسى عن طه حسين
طه حسين و سلامه موسى عاصروا بعض فى النص الاول من القرن العشرين و الاتنين كافحوا عشان مصر تنهض و تتطور. بيحكى سلامه موسى ان نجم طه حسين بزغ ايام ما كان سلامه موسى بيصدر مجلة " المستقبل " الاسبوعيه و لما ظهر طه حسين كان بيلبس الجبه و القفطان و كان بيكتب فى جورنال " الجريده " بتاع احمد لطفى السيد و انه لما اخد الدكتوريه فى الأدب فرح شباب مصر بيه كأزهرى قدر يشق طريقه بنجاح. بيحكى سلامه موسى انه حط صوره لطه حسين فى مجلته و هو لابس جبه و قفطان و اتباعت نسخ كتيره من العدد و ناس كتيره طلبت نسخه من الصوره. بيقول سلامه موسى ان نجاح طه حسين كانت ليه قيمه رمزيه هى ان مصر العتيقه بتقدر تتجدد. بيوصف سلامه موسى انتقال طه حسين من الأزهر و بعدين للجامعه المصريه و بعدين جامعة السوربون فى فرنسا مع انه اعمى بانه كان معجزه. و بيضيف ان معجزة طه حسين التانيه انه اتقدم الصفوف الثوريه التقدميه فى الادب رغم ان خلفيته كانت بترجح انه حايحتل مكان تقليدى " يراعى قواعد النحو و الصرف " فى الادب و الاجتماع و السياسه. و بيعتقد سلامه موسى ان سبب اهتمام طه حسين بأبو العلاء المعرى ما كانش نابع من انه كان بيشاركه فى عاهة العمى لكن بالأحرى اكمن الاتنين كانو بيشتركوا فى الثوره و بالذات الثوره على المشايخ. و بعد معركة الازهر اتنقل طه حسين لميدان السياسه المصريه من غير ما ينحرف عن مبادئه أو اتجاهه الاولانى .[15]
اسرته
اتجوز طه حسين و هو فى فرنسا من " سوزان بريسو " Suzanne Bresseau اللى ساعدته كتير جداً و كانت بتقرا له و بتوديه الجامعه و لما رجع مصر راحت معاه و عاشت فيها. خلف طه حسين و سوزان بنت " أمينه " و ولد " مؤنس ". أمينه كانت من اول البنات اللى دخلوا بالجامعه المصريه و مؤنس ترجم كتاب ابوه " اديب " للغه الفرنساوى.
مؤلفاته
رغم تربية طه حسين التقليديه فى مجتمع قروى متخلف و تعليمه الدينى فى الازهر و كل المعاناه اللى عاناها من الرجعيين و المتطرفين فى مصر كان بيؤمن بان مصر قادره على النهوض و التقدم زى ما كانت فى عصورها الفرعونيه و كان بيؤمن بان الثقافه العربيه اللى دخلت مصر معاكسه للثقافه المصريه و بتعيق نموها و تطورها. الرجوع للثقافه المصريه الاصيله هو اللى ممكن يحط مصر و المصريين على الخط الصحيح للرقى و التطور.
بيقول الكاتب اسامه انور عكاشه ان فيه ناس كتيره فاكره ان اكبر حسنات طه حسين كانت اعلانه ان العلم زى المايه و الهوا حق لكل المصريين ان اعلانه ده كانت اساس لتطبيق مبدأ التعليم المجانى. لكن فى رأى اسامه انور عكاشه ان أهم انجازات طه حسين كانت معاركه الفكريه و تراثه الادبى و النقدى و بيدعو كل المصريين بقراية أصغر كتبه و هو كتاب مستقبل الثقافه فى مصر لانهم جايز بقو النهارده محتاجين جداً يقرو الكتاب ده.[12]
مؤلفات طه حسين متنوعه منها الروايه و الدراسه و المقاله. بيمتاز اسلوبه بالصياغه الكلاسيكيه و الألفاظ الفخمه و لكن الواضحه و المفهومه، و بيتعاب عليه ان غالبية دراساته عن الماضى مش عن مشاكل مصر المعاصره و لا الاهتمامات العالميه. من روايته قصة حياته الايام اللى كتبها باسلوب قصصى و اترجمت للغات كتيره و اتنشرت فى انجلترا بالانجليزى مرتين مره فى سنة 1932 بعنوان " طفولة مصرى An Egyptian Childhood " و مره سنة 1943 بعنوان " مجرى الايام The Stream of Days ". من مؤلفاته المهمه التانيه : فى الادب الجاهلى ، و فى الشعر الجاهلى، و نظام الأثينيين ، و مستقبل الثقافه فى مصر، و " حديث الاربعاء " و هى مجموعة مقالات متجمعه ، و رواياته : دعاء الكروان ، و شجرة البؤس .
كلامه
من شعاراته المشهوره: التعليم كالماء والهواء حق لكل مواطن . كمان لما اتقدم للبرلمان المصرى بطلب زيادة ميزانة التعليم لما كان وزير للمعارف و طلبه اترفض زعل طه حسين و راح بنفسه للبرلمان و قال كلمته المشهوره:الجهل حريق لا ينفع معه التقطير, و ده معناه ان الجهل زى الحريقه ماينفعش معاها تنقيط مايه عليها علشان تنطفى.
من اقوال طه حسين التانيه :
| « | سيجرى النيل دائم الى البحر، و ستجرى مصر دائم الى تحقيق أمالها و بلوغ مثلها العليا | » |
من مؤلفاته
| عنوان العمل | نوع العمل |
| الفتنه الكبرى | دراسه تاريخيه |
| المعذبون فى الارض | روايه |
| فى الشعر الجاهلى | دراسه نقديه |
| فى الادب الجاهلى | دراسه نقديه |
| الايام | روايه عن قصة حياته |
| دعاء الكروان | روايه |
| مع المتنبى | دراسه نقديه |
| مستقبل الدراسه فى مصر | دراسه |
| الحب الضائع | روايه |
| حديث الاربعاء | مجموعة مقالات |
| على هامش السيره | روايه تاريخيه |
| حديث المساء | مجموعة مقالات |
| مع أبى العلاء فى سجنه | دراسه |
| جنة الشوك | نثر قصصى نقدى |
| ما بعد النهر | روايه |
| الوعد الحق | نص قصصى تاريخى |
| ابن سينا-الشفاء-المنطق | دراسه |
| مرآة الاسلام | نص تاريخى |
| جنة الحيوان | مقالات |
| شروح سقط الزند | نقد أدبى |
| اديب | نص أدبى |
| حافظ وشوقى | نقد أدبى |
| الوان | مقالات |
| نظام الأثينيين | نص تاريخى |
| من آثار مصطفى عبد الرازق | بيبليوجرافيا و مقالات |
| تجديد ذكرى أبى العلاء | نقد أدبى |
| الشيخان | نص روائى |
| فلسفة ابن خلدون الاجتماعية تحليل و نقد | نقد أدبى |
| قادة الفكر | مقالات |
| شرح لزوم ما لا يلزم لأبى العلاء المعرى | نقد أدبى |
| القدر | ترجمة روايه زوديك لفولتير |
شوف
فهرست
- ↑ أ ب مُعرِّف موسوعة بريتانيكا على الإنترنت (EBID): https://www.britannica.com/biography/Taha-Husayn — باسم: Taha Husayn — تاريخ الاطلاع: 9 اكتوبر 2017 — العنوان : Encyclopædia Britannica
- ↑ أ ب مُعرِّف مُؤَلِّف في موقع "بابيليو" (Babelio): https://www.babelio.com/auteur/wd/307140 — باسم: Tahâ Husayn — تاريخ الاطلاع: 9 اكتوبر 2017
- ↑ أ ب العمل الكامل مُتاحٌ في: http://www.oxfordreference.com/view/10.1093/acref/9780195382075.001.0001/acref-9780195382075 — المحرر: ايمانويل ك و هنرى لويس جيتس — العنوان : Dictionary of African Biography — الناشر: دار نشر جامعة اكسفورد
- ↑ أ ب مُعرِّف موسوعة بروكهوس على الإنترنت: https://brockhaus.de/ecs/enzy/article/husain-taha — باسم: Taha Husain — تاريخ الاطلاع: 9 اكتوبر 2017
- ↑ مُعرِّف دايموند للأشخاص والهيئات: https://opac.diamond-ils.org/agent/23171 — باسم: Ṭāhā Ḥusayn
- ↑ أ ب معرف شخص في لجنة العمل التاريخي والعلمي: https://cths.fr/an/savant.php?id=115461 — باسم: Tâha Hussein — تاريخ الاطلاع: 9 اكتوبر 2017 — المحرر: Bruno Delmas و ريمي ماتيس — العنوان : Annuaire prosopographique : la France savante
- ↑ أ ب مُعرِّف شخص في أرشيف مُونزِينجِر (Munzinger): https://www.munzinger.de/search/go/document.jsp?id=00000003659 — باسم: Taha Hussein — تاريخ الاطلاع: 9 اكتوبر 2017
- ↑ أ ب المحرر: الكسندر بروخروف — العنوان : Большая советская энциклопедия — الاصدار الثالث — الباب: Хусейн Таха — الناشر: الموسوعة الروسية العظمى، جسك
- ↑ أ ب معرف شخص في أرشيف الفنون الجميلة: https://cs.isabart.org/person/152625 — تاريخ الاطلاع: 1 ابريل 2021
- ↑ أ ب مُعرِّف الضَّبط الاستناديِّ في قاعدة البيانات الوطنية التشيكية (NLCR AUT): https://aleph.nkp.cz/F/?func=find-c&local_base=aut&ccl_term=ica=jo20010092675 — تاريخ الاطلاع: 15 فبراير 2024
- ↑ https://ia802509.us.archive.org/11/items/the-quran-and-modern-arabic-literary-criticism-from-taha-to-nasr-by-mohammad-salama-2018/The%20Qur%E2%80%99%C4%81n%20and%20Modern%20Arabic%20Literary%20Criticism%20-%20From%20%E1%B9%AC%C4%81h%C4%81%20to%20Na%E1%B9%A3r%20By%20Mohammad%20Salama%202018.pdf — الصفحة: 18
- ↑ أ ب ت اسامه انور عكاشه
- ↑ حلمى النمنم
- ↑ أ ب محمد سيد كيلانى، 3-18
- ↑ سلامه موسى، 226-227
مصادر
- اسامه انور عكاشه، فجر الضمير، الاهرام، عدد 44943، 24 ديسمبر 2009
- حلمى النمنم، طه حسين يستعيد أجواء معاركه فى ذكرى رحيله السابعة و التلاتين، الشرق الاوسط، العدد 11660، 31 اكتوبر 2010
- محمد سيد كيلانى، طه حسين، حديث المساء، دار العرب للبستانى، القاهرة 1983
- سلامه موسى، تربية سلامه موسى، دار الجيل، القاهرة 1947
لينكات خارجيه
- عزيزى طه ( جواب من على عبد الرازق لطه حسين ) ...
- رسالة لم تنشر من على عبد الرازق الى طه حسين ...
- الماضى فى رسالة على عبد الرازق والحاضر ايضا! ...
- قبس من ضمير النهضة المصرية ...
- طه حسين يستعيد أجواء معاركه فى ذكرى رحيله ...[permanent dead link]
- البيت الفنى للمسرح بمصر يحتفل بعميد الادب العربى طه حسين ...
- طه حسين – صور وتسجيلات صوتيه و مرئيه على ويكيميديا كومونز
- طه حسين معرف مخطط فريبيس للمعارف الحره
- طه حسين معرف ملف المرجع للتحكم بالسلطه فى WorldCat
- طه حسين معرف النظام الجامعى للتوثيق
- طه حسين ارشيف مونزينجر
- طه حسين المعرف المعيارى الدولى للاسماء
- طه حسين خدمه المكتبه الوطنيه
- طه حسين سلطه جامعه برشلونه
- طه حسين ليبريس-مسار
- طه حسين معرف الشجره الاكاديميه
